طرحواره نقص و شرم چیست؟ نشانههای تله نقص و شرم
دوران کودکیتان را به یاد دارید؟ آیا هنگامی که احساس نیاز میکردید، دیگران بالاخص والدین تلاشی برای رفع نیازتان میکردند؟ اگر نیازهای دوران کودکی بهطور موثر و درست پاسخ داده نشوند، زمینه ایجاد طرحواره فراهم میشود. در مقالههای قبل به تعریف طرحوارهها پرداختیم. در این مقاله قرار است یکیدیگر از انواع طرحواره های ناسازگار به نام طرحواره نقص و شرم را مورد بررسی قرار دهیم.
درباره طرحواره نقص و شرم چه میدانید؟ آیا همیشه چهره خود را پنهان میکنید تا مبادا کسی درباره آن قضاوت کند؟ آیا در اکثر مواقع به علت ترس از تحقیر شدن، حرف خود را میخورید و کامل بیان نمیکنید؟ شاید مدرک، ملیت و غیره را پنهان میکنید یا بیش از حد در مورد آنها اغراق میکنید تا دیگران را متوجه خود کنید. ایننشانهها میتواند علائم طرحواره نقص و شرم باشد؛ اما عجله نکنید. ما توضیحات بیشتری در مورد تعریف طرحواره شرم و نقص، علائم این طرحواره، ریشههای شکلگیری آن و راههای درمان به شما ارائه خواهیم کرد تا به شفافیت بیشتری در مورد این تله ذهنی برسید. بنابراین با یکی دیگر از مقاله های مرکز مشاوره طرحواره همراه باشید.
تله شخصیتی نقص و شرم چیست؟
برای همه ما، در لحظاتی از زندگی پیش آمده که احساس کنیم به اندازه کافی خوب نیستیم و احساس ارزشمندی نکنیم؛ اما اگر شما درگیر تله شخصیتی نقص و شرم باشید عمیقا احساس میکنید و باور دارید که ارزشمند نیستید، نقص دارید، ناکافی هستید و کسی شما را دوست ندارد. شما اغلب احساس شرمساری دارید و تمرکزتان بر روی کمبودها یا کاستیهایتان است. افراد درگیر طرحواره شرم و نقص به طور آگاهانه یا ناآگاهانه بر این باورند که اگر دیگران خود واقعی آنها را ببینند، آنها را ترک خواهند کرد.
این الگو اثر منفی قابل توجهی بر عزتنفس افراد، روابط و رضایت آنها از زندگی میگذارد. انتقادها طرحواره نقص را فعال میکنند. زمانیکه طرحواره نقص و شرم فعال شود، احساس ناامنی شدیدی به فرد دست میدهد؛ در نتیجه ممکن است فرد بخواهد بهصورت افراطی، خود را دیگران اثبات کند یا به گونهای رفتار کند که انگار از دیگران بهتر است، در مواردی، فرد تمایل به منزوی شدن و دوری از دیگران دارد.
نشانهها و آثار وجود طرحواره نقص و شرم
مانند هر طرحواره دیگری، طرحواره نقص و شرم نیز دارای نشانهها و علائم مخصوص به خود هستند، افرادی که دارای طرحواره نقص و شرم هستند این نشانه ها را دارند:
- آنها فکر میکنند اگر دیگران عیبهای آنها را بفهمند، دیگر دوستشان نخواهند داشت.
- همیشه تلاش میکنند دیگران، متوجه عیبهای آنها نشوند چون میترسند آنها را ترک کنند.
- این افراد از درون احساس بی ارزشی میکنند و خودشان را نفهم، بهدردنخور، بیارزش و آدم بدی معرفی میکنند.
- ممکن است هرگونه انتقادی باعث خشم و عصبانیت آنها شود. حتی فیدبکهای دوستانه را بهعنوان انتقاد در نظر بگیرند. این مسئله، آنها را زودرنج و حساس میکند.
- دائما خود را با دیگران مقایسه میکنند و در این مقایسه، خود را بازنده میدانند. اگر یک نقصی باشد که بابت آن شرمنده هستند مثلا اضافه وزن؛ مدام روی آن تمرکز میکنند و درگیر برنامههای کاهش وزن مختلف میشوند.
گاهی، به منظور جبران نقصهایشان، به دیگران حسادت میورزند و درگیر یک رقابت فرضی با دیگران میشوند. این مسئله ممکن است تا جایی پیش برود که دچاره طرحواره معیارهای سختگیرانه شده یا تبدیل به یک آدم خودشیفته شوند.
چه مواردی باعث بروز طرحواره نقص و شرم میشود؟
- در خانواده شما، همه اشتباهات به گردن شما انداخته شده است.
- والدین، دائما از شما ایراد گرفته و شما را ناامید و سرخورده کردهاند.
- یکی از نزدیکان شما، از نظر جسمی، جنسی یا عاطفی با شما بدرفتاری کرده است.
- یکی از والدین یا هر دو، شما را طرد کرده و محبتشان را از شما دریغ کردهاند.
- رفتار، گفتار و ظاهر شما از سیل انتقادها و تنبیهها از سمت یکی از اعضای خانوادهتان در امان نبودهاست.
- والدین یا سرپرست شما در کودکی، به شما القا کردهاست که بیارزش و نالایق هستید و به درد هیچکاری نمیخورید.
- به طور غیرمنصفانهای، بارها و بارها با برادر و خواهر خود یا دیگران مقایسه شدهاید و والدین، آنها را به شما ترجیح دادهاند.
ریشههای تحولی طرحواره نقص و شرم
یانگ معتقد بود که ریشههای تحولی طرحوارههای ناسازگار در تجارب ناگوار دوران کودکی پنهان شده است. دوران کودکی تاثیر فراوانی در شکل گیری شخصیت دارد. اگر در کودکی، بزرگترها با لحن سرزنشگرایانه با کودک صحبت کنند، او کمکم احساس میکند که مشکل اساسی دارد و نسبت به دیگران کمتر است. اگر این ذهنیت، اصلاح نشود، هنگامیکه کودک به یک فرد بالغ تبدیل شد؛ با شیوههای نادرستی با دیگران برخورد خواهد کرد. او از دیگران فرار میکند، یا خود را دست کم میگیرد، در مواردی سعی میکند خود را بهتر از دیگران نشان دهد( من خیلی خوبم و بقیه بد هستند).
عامل اصلی در شکلگیری طرحواره نقص و شرم، عیبها و نقصهای واقعی فرد نیست؛ بلکه والدین و سایر اعضای خانواده فرد هستند که این احساسات را در فرد به وجود آوردهاند. هنگامیکه اعضای خانواده، فارغ از نقاط ضعف و قوت کودک، به او عشق و محبت ورزند و ارزش قائل شوند؛ امکان شکلگیری طرحواره نقص/شرم در فرد بسیار کم و اندک است.
مشکلات جدی طرحواره نقص و شرم در زندگی افراد
جدیترین مشکل طرحواره نقص و شرم، در روابط اجتماعی افراد دیده میشود. فرد دارای تله نقص و شرم، خود را پایینتر از دیگران میبیند و به همین علت از برقراری ارتباط با دیگران میترسد. او معمولا سکوت یا تنهایی را به برقراری ارتباط ترجیح میدهد. اگر وارد رابطهای شود، به دیگران اجازه سواستفاده یا مدیریت کردنش را میدهد. از آنجایی که خود را بی ارزش و دارای عیب و نقص میبیند، نسبت به سواستفاده یا بدرفتاری در روابطش، اعتراضی نمیکند. با توجه به اینکه روابط اجتماعی در سلامت روان و زندگی یک فرد اهمیت بسیاری دارد، احساس طردشدگی و افسردگی، مشکلاتی جدی هستند که برای یک فرد به وجود خواهند آمد.
مشکل جدی دیگری که طرحواره نقص و شرم ایجاد میکند، ناتوانی در رسیدن به موفقیت است. فرد دارای طرحواره نقص و شرم، خود را لایق رسیدن به هیچ امتیاز یا مرتبه بالایی نمیداند. آنها به طور معمول، هنگام انجام یک فعالیت خاص دچار احساس اضطراب میشوند و چون به تواناییهای خود شک دارند، بسیاری از فرصتهای خوب را از دست میدهند.
تاثیر طرحواره نقص/ شرم در روابط افراد
افرادی که با تله نقص/ شرم روبرو هستند، علاقهای به دیدار افراد ندارند. آنها اغلب در روابط خود جذب افرادی میشوند که با آنها بدرفتاری میکنند و آنها را مورد تحقیر و آزار قرار میدهند. در بعضی موارد، فرد دارای طرحواره نقص و شرم، به طور همزمان با چند نفر ارتباط برقرار میکند. اغلب روابط کوتاهی دارند و به صورت شورانگیز عمل میکنند. این افراد گاهی به دنبال بهترینها و زیباترینها میرود و گاهی کسی را انتخاب میکنند که وقت کمی برای با آنها بودن، دارد.
کدام طرحوارهها جذب طرحواره نقص و شرم میشوند؟
از آنجایی که باور افراد دارای طرحواره نقص و شرم مبنی بر کافی نبودن و ارزشمند نبودن است؛ بنابراین کسانی که طرحوارههای استحقاق و معیارهای سرسختانه دارند به سمت این افراد جذب میشوند. در این رابطه فرد دارای تله نقص و شرم باور دارد باید دل شخص پرتوقع و ایرادگیر را به دست آورد تا کمی از احساس نقصش کاسته شود.
افرادی که طرحواره تنبیه دارند، باور دارند که باید مردم و دنیا را براساس قوانین و معیارهای ذهنی خود، اصلاح کنند و بابت هر خطایی، درس بزرگی به طرف مقابل بدهند؛ بنابراین جذب طرحواره نقص و شرم میشوند.
گاهی افراد دارای طرحواره نقص و شرم جذب افرادی شبیه خودشان یعنی کسی که تله نقص دارد میشوند؛ به این ترتیب طرف مقابل دیگر نمیتواند از آنها ایراد بگیرد.
روشهای درمان طرحواره نقص و شرم
مراجعه به طرحواره درمانگر
در اولین قدم، مراجعه به یک طرحواره درمانگر، کمک بسیاری به شما خواهد کرد. رواندرمانگر به کمک شما میآید تا کودک شرمسار و آسیب دیده درون خود را پیدا کنید؛ خاطرات دوران کودکی را به یاد آورید که در آن والدین یا اطرافیان از شما انتقاد غیرمنصفانهای کردهاند یا شما را تنبیه و تحقیر کردهاند.
شما احساس آن کودک آسیبدیده را دوباره تجربه خواهید کرد، احساس شرم، گناه و خجالت. سپس به کودک درون خود خواهید گفت که او هیچ تقصیری ندارد و این والدین او بودهاند که با او بدرفتاری کردهاند. همچنین به او یادآوری میکنید که او هم مانند هر کودک دیگری حق اشتباه داشتهاست. به کودک درون خود میگویید که بسیار ارزشمند و دوستداشتنی است، او را در آغوش میکشید و عشق و محبت نثارش میکنید.
تهیه فهرستی از رفتارهای غلط ناشی از طرحواره
کمالگرا هستید و معیارهای غیرواقع بینانهای دارید؟ بیش از حد از خودتان ایراد میگیرید؟ کوچکترین انتقاد یا نظری درباره شما، باعث عصبانیتتان میشود؟ برای اینکه دیگران به عیبهای شما پی نبرند از آنها دوری میکنید؟ معتاد مواد، الکل یا کار شدهاید؟ فهرستی از رفتارهای غلط خود که از طرحواره نقص و شرم ناشی میشود، را بنویسید و سعی کنید رفتارهای درست را جایگزین آنها کنید.
تهیه لیستی از ویژگیهای مثبتتان
روی ویژگیهای مثبت خود تمرکز کنید؛ برای اینکار یک کاغذ و خودکار بردارید هر صبح یا شب، لیستی از ویژگیهای مثبت خود بنویسید و به آنها افتخار کنید. با خود تصور کنید اگر کسی، ویژگیهای مثبت شما را داشت به او چه میگفتید. نوشتن ویژگیهای مثبتتان روی کاغذ به شما کمک خواهد کرد روی جنبههای مثبت خود تمرکز کنید و به این باور برسید که شما بسیار ارزشمند هستید.
دیگران را سرزنش نکنید
دست از انتقاد و سرزنش دیگران بردارید. با سرزنش کردن دیگران، به فعال ماندن طرحواره نقص و شرم خود دامن میزنید.
اهداف درمان طرحواره نقص و شرم
هدف اصلی درمان طرحواره نقص و شرم، افزایش احساس ارزشمندی در بیمار است. طرحواره درمانگر با تکنیکهای کاربردی و تخصصی برای درمان مبتنی بر طرحواره، در وهله اول سعی میکند طرحوارههایی که فرد با آن روبروست، را شناسایی کرده و سپس به درمان و تغییر طرحواره بپردازد.
افراد پس از اینکه مورد درمان قرار گرفته و بهبود مییابند، نگرش مثبتتری نسبت به زندگی پیدا میکنند و احساس ارزشمندی و دوستداشتنی بودن میکنند. آنها دیگر نواقص خود را بزرگنمایی نکرده و احساسات منفی را به شدت قبل، تجربه نمیکنند. آنها به این درک میرسند که حتی با وجود نقصهایشان، لایق احترام و دوست داشتهشدن هستند.
تست طرحواره نقص و شرم
انجام تست طرحواره نقص و شرم از جمله مواردی است که می تواند به شما کمک کند تا خودتان را بسنجید که آیا این تله را دارید یا نه. با انجام این تست 5 سوال 6 گزینه ای از شما پرسیده می شود که بعد از پاسخ می توانید نتیجه را مشاهده کنید.
مردان یا زنانی که دوستشان دارم وقتی نقاط ضعف مرا ببینند دیگر دوستم ندارند
اگر کسی که من او را دوست دارم بداند که من واقعاً چه که هستی هستم نمیخواهد در کنار من بماند
لیاقت عشق، توجه و احترام از طرف دیگران را ندارم
احساس میکنم دوست داشتنی نیستم
در بسیاری از موقعیتها برای نشان دادن یا ابراز کردن خودم از طرف دیگران پذیرفتنی نیستم
نتیجهگیری طرحواره نقص و شرم
زمینه شکلگیری طرحواره نقص و شرم در کودکی به وجود میآید و زندگی یک فرد، کیفیت رابطهها و موفقیت او را دستخوش تغییر قرار میدهد. نیاز به طرحواره درمانی و دستیابی به سلامت روان یک نیاز ضروری برای همه افراد است. اگر با خواندن این مقاله احساس کردید که شما هم دچار تله نقص و شرم هستید می توانید با مشاوران مرکز مشاوره طرجحواره در ارتباط باشید. فقط کافیه از طریق راه های ارتباطی زیر با ما در ارتباط باشید.
شماره ثابت مرکز: 4779-3627-031
شماره همراه مرکز: 9531-541-0992
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
طرحواره شکست چیست و چگونه ایجاد میشود؟
طرحواره وابستگی و بیکفایتی چیست؟راههای رهایی از تله وابستگی
طرحواره وابستگی بیکفایتی، تله ناسازگاری است که باعث میشود فرد نتواند به طور مستقل تصمیمگیری کند و برخی فعالیتهای روزمره را به تنهایی انجام دهد. این عدم استقلال و حس بیکفایتی سبب وابستگی بیش از حد به دیگران میشود.
طرحواره رهاشدگی چیست و چگونه با آن مقابله کنیم؟
آیا فردی را سراغ دارید که در برقراری رابطه جدی و عاطفی با دیگران ناتوان است چون دچار یک حس بیاعتمادی نسبت به افرادی هستند که با آنها رابطه دارند؟ یا کسی که تحت هر شرایط میخواهد در رابطه باشد چون طاقت تنهایی را ندارد؟ هر دوی این حالت ممکن است نشانههایی از یک تله یا طرحواره باشد؛ طرحواره رهاشدگی.
تله ایثار یا طرحواره ایثار چیست و از کجا ریشه می گیرد؟
“با اینکه همیشه سعیام رو میکنم تا خودخواه نباشم و به دیگران کمک کنم اما در نهایت هیچکس قدرم رو نمیدونه.” “احساس میکنم اطرافیانم ازم سواستفاده میکنن، خیلی استرس دارم و همیشه احساس خستگی میکنم.” اینها نمونه جملات یک فرد قربانی طرحواره ایثار است.
طرحواره درمانی چیست؟ طرحواره درمانی به زبان ساده
اشتباهات دوران آشنایی پیش از ازدواج
دوران آشنایی پیش از ازدواج، دورانی برای آشنایی دو فردی است که قرار است با یکدیگر ازدواج کنند. این دوران، اصول و قاعده و قانون خود را دارد و در صورتی که رعایت نشود باعث آسیب شما میشود.در این مقاله ما به چند مورد از اشتباهات رایجی که در این دوران اتفاق میافتد پرداختیم تا شما با آگاهی از آنها، دچار مشکلات و آسیب نشوید.
2 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
بسیار عالی و قابل فهم🫂🫂🫂🫂🫂
مچکرم از نظر شما. خوشحالم که مقاله طرحواره نقص و شرم براتون مفید بوده💚