طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟
آیا در زندگی احساس تنهایی، نادیده گرفته شدن و غم و دلتنگی میکنید؟ انگار مهر تنهایی و بیپناهی بر پیشانیتان زده شده است. آیا اطرافیانتان شما را انسانی سرد، نامهربانی و دست نیافتنی میشناسند؟ آیا اکثر وقتها فکر میکنید کسی شما را نمیفهمد و درک نمیکند؟ اگر پاسخ شما به این سوالات مثبت است احتمال اینکه درگیر طرحواره محرومیت هیجانی باشید هست. طرحواره محرومیت هیجانی یکی از طرحوارههای رایج است ولی چون علائم کمی دارد تشخیص آن، کار آسانی نیست. پیشنهاد میکنیم تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا بیشتر در مورد نشانههای این طرحواره، علت به وجود آمدن و راههای درمان آن آشنا شوید.
انواع محرومیت هیجانی
محرومیت هیجانی و عاطفی در قالب سه نوع خود را نشان میدهد:
محرومیت از حمایت
در این نوع محرومیت هیجانی، فرد در شرایط حساس دوران کودکی کسی را نداشته که از او حمایت و محافظت کند و او را راهنمایی کند. به همین دلیل احساس میکند هیچ حامی ندارد و حتی زمانی که کسی از او حمایت میکند هم باز راضی نیست. مثلاٌ میگوید ” هر وقت لازمت دارم نیستی؟ چرا نمیپرسی کمک میخوای یا نه؟” در واقع اینها واقعی نیستند و اگر با طرف مقابل صحبت کنید متوجه میشوید که درخواستهای فرد دچار تله محرومیت هیجانی همیشه منطقی نیست. معولاً این نوع محرومیت هیجانی با طرحواره ایثار همراه است.
محرومیت از همدلی
در طرحواره محرومیت از همدلی، فرد کسی را برای شنیدن مشکلات و درک متقابل پیدا نکرده است. آنها فکر میکنند همیشه احساساتشان نادیده گرفته میشود و هیچکسی نمیفهمد که آنها چه چیزی را در این دنیا میخواهند. ناراحت و بیحوصله میشوند بدون آنکه دلیل ناراحتی خود را به طرف مقابل بگویند.
محرومیت از توجه
در محرومیت از توجه، فرد در کودکی کسی را نداشته که از او مراقبت کند و در رفع نیازهایش قدم بردارد. به همین خاطر احساس میکنند کسی به او توجه نمیکند و زمانی که در رابطه هستند طرف مقابل را متهم به بیتوجهی میکنند. ممکن است چنین جملاتی را ازآنها بشنوید: ” اصلا دوستم داری؟ چرا دیگه مثل قبل بهم توجه نمیکنی؟ چرا دیر جوابم رو میدی؟”
نشانههای طرحواره محرومیت هیجانی
طرحوارهها نشانهها و ویژگیهای مخصوص به خود را دارند. در اینجا مهمترین ویژگیهای افراد درگیر طرحواره محرومیت هیجانی را برای شما آوردهایم:
- افراد دارای طرحواره محرومیت هیجان عموماً احساس پوچی و بیمعنایی در درون خود دارند.
- آنها اغلب نمیدانند چه مشکلی دارند و اکثر اوقات احساسات مبهم افسردگی، اندوه و ناراحتی را تجربه میکنند .
- همیشه حس میکنند از سمت دیگران مورد توجه ، محبت و حمایت قرار نمیگیرند. حتی ممکن است نسبت به درمانگر خود نیز چنین احساسی داشته باشند و انتظار حمایت از او داشته باشند.
- معمولاً این افراد تمایلی برای دریافت محبت نشان نمیدهند و از افراد خانواده درخواست محبت و همدلی نمیکنند.
ریشههای تحولی طرحواره محرومیت هیجانی
برخلاف اکثر طرحوارههای ناسازگار، که در آن پدر و مادر کاری انجام دادهاند که به کودک آسیب رسیده است؛ در طرحواره محرومیت هیجانی، انجام ندادن برخی رفتارهای مادرانه و حمایتگرانه باعث به وجود آمدن آن شده است. مثلا در تله نقص و شرم، انجام یک سری رفتارهای انتقادی باعث ایجاد آن شده است؛ والدین کارهایی را انجام دادهاند که کودک به خاطر سپرده است. ولی محرومیت هیجانی اینطور نیست. در محرومیت هیجانی کودک چیزی را تجربه نکرده است به همین علت یک احساس مبهم پوچی و نبود چیزی که نمیداند چیست را تجربه میکند. در ادامه به چند مورد از دلایل ایجاد این تله اشاره خواهیم کرد:
- مادر این دسته از افراد در کودکی به آنها بیتوجهی و کم محبتی کردهاست. این بیتوجهی نیز ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد مثلا مادر بیش از حد درگیر زندگی شخصی خود بوده یا دچار افسردگی و سایر بیماریهای روانی بوده است.
- کودک به خاطر خودش محبت دریافت نکرده بلکه محبت شرطی را تجربه کرده است؛ یعنی به خاطر باهوش بودن، درسخوان بودن یا زیبایی و غیره به او توجه و محبت شده است. این کودک وقتی بزرگ میشود معمولاً طرحواره خود را به شکل سیری ناپذیری از محبت نشان میدهد.
- والدینی که با کودک همدلی نکردهاند، به احساسات، غم و ناراحتی او اهمیت نداده و نیازهایش را بی اهمیت شمردهاند.
تاثیر تله محرومیت هیجانی در روابط عاطفی (طرحواره محرومیت عاطفی هیجانی)
افرادی که درگیر طرحواره محرومیت هیجانی هستند حتی در صورتی که پارتنر عاطفی خوبی نیز داشته باشند باز احساس تنهایی و درک نشدن میکنند. آنها مانند کودکی هستند که در گوشهای کز کرده و احساس بیکسی و بیپناهی میکند. کودکی که کسی را ندارد تا به او حس امنیت بدهد، محبت کند و به حرفهایش گوش کند.
این افراد اغلب جذب افراد سرد و بیعاطفه میشوند و ازافرادی که به آنها محبت میکنند دوری میکنند حتی اگر به سمت افراد با محبت جذب شوند به زودی دلزده میشوند. این افراد وارد روابطی میشوند که در آن طرف مقابل با آنها احساس صمیمیت نمیکنند، حمایت نمیکند یا به آنها ابراز احساسات نمیکند. آنها ممکن است جذب فردی شوند که دور از دسترس است.
سبک های مقابله ای طرحواره محرومیت هیجانی
افراد دارای طرحواره محرومیت هیجانی هنگام فعال شدن طرحواره از سه روش مقابله استفاده میکنند:
تسلیم
در این سبک مقابله، فرد تسلیم طرحواره خود میشود و هر چه طرحواره دستور میدهد فرد اطاعت میکند. طرحواره محرومیت هیجانی میگوید هیچکس تو را دوست ندارد پس هر کاری کردند نادیده بگیر و محبت بیشتری طلب کن. فرد تسلیم طرحواره شده و التماس و گدایی توجه و محبت از دیگران میکند و در صورتی که این محبت و توجه را دریافت نکند آشفته میشود.
اجتناب
در این سبک از مقابله، فرد نه به کسی محبت میکند و نه از کسی انتظار محبت دارد و به طور کلی محبت و همدلی را نادیده میگیرد. این دسته از افراد در لاک خود فرو میروند و اعتقاد دارند عشق و عاشقی دروغ است و هر کسی را که در حال محبت کردن و محبت دیدن ببیند، تصور میکند دروغ است یا گول خورده است.
جبران افراطی
برخی از افرادی که این طرحواره را دارند به جنگ با طرحواره میروند اما نه جنگی که طرحواره خود را شکست دهند بلکه به طور افراطی هر احساسی که طرحواره به آنها داده است را به دیگران منتقل میکنند. مثلا اطرافیانشان را پر از افرادی که نیازمند توجه او هستند پر میکنند، دیگران را وابسته خود میکنند اما محبتی به آنها نمیکنند یا حتی ترکشان میکنند. در این سبک از مقابله، گاهی افراد به خودشیفتگی میرسند.
تفاوت طرحواره محرومیت هیجانی با طرحواره بازداری هیجانی
ممکن است برخی از افراد طرحواره محرومیت هیجانی و طرحواره بازداری هیجانی را به جای هم به اشتباه بگیرند و قادر به تشخیص این دو طرحواره از یکدیگر نباشند.
همانطور که گفتیم در طرحواره محرومیت هیجانی فرد احساس میکند که تنها و بیپناه است و از سمت دیگران حمایت نمیشود و دوست داشتنی نیست.
در حالی که در طرحواره بازداری هیجانی، فرد از نظر عاطفی منفعل و بیتفاوت است و احساسات و هیجانات خود را سرکوب میکند. در چنین حالتی فرد به جای برون ریزی عاطفی، در یک خویشتنداری افراطی گیر میکند و از بروز احساسات و عواطف خود امتناع میکند.
اهداف درمانی تله محرومیت هیجانی
کمک به مراجع برای آگاه شدن از نیازهای هیجانیشان یکی از اهداف تله محرومیت هیجانی است. افراد دارای تله محرومیت هیجانی ممکن است به قدری از نیازهای هیجانی خود ناآگاه باشند که حتی متوجه نشوند در این زمینه مشکلاتی دارند.
هدف دیگر درمان این تله، کمک به مراجع برای پذیرش این مسئله است که نیازهای هیجانیشان حق مسلم آنهاست همانطور که یک کودک به محبت، همدلی و حمایت نیاز دارد، یک فرد بزرگسال نیز به آن نیاز دارد.
برقراری رابطه دوستانه در چارچوب مناسب از دیگر اهداف این درمان است؛ فرد یاد میگیرد چگونه دوستان مناسب انتخاب کند و از آنها بخواهد نیازهایش را به شیوه مناسب پاسخ دهند، به این صورت دیگران او را از نظر هیجانی تامین میکنند.
رهایی از تله محرومیت هیجانی
طرحواره درمانی یکی از روشهای درمانی خاص در روانشناسی است. در این روش طرحواره درمانگر پس از شناسایی طرحواره به فرد کمک میکند فقدان کودکیشان را شناسایی و احساس کنند و کودک آسیب دیده درون خود را درک کنند. درمانگر سعی میکند آنچه در کودکی برای مراجع رخ داده را بفهمد؛ فرد دچار محرومیت حمایت، همدلی یا محبت بوده؟ آیا در کودکی کسی را داشته که به مشکلات او گوش دهد؟ کسی بوده که مراقبش باشد، راهنماییاش کند یا امنیت او را برقرار کند؟
طرحواره درمانگر با استفاده از تکنیکهایی مانند تصویرسازی ذهنی با کودک درون فرد ارتباط برقرار میکند. طی این تصویرسازیها، فرد خشم و ناراحتی خود از والدین را به خاطر محروم شدن از هیجانات بروز میدهد.
طرحواره درمانی نیاز به استمرار و مداومت دارد و فرد باید به طور منظم در جلسات طرحواره درمانی حضور یابد تا به نتیجه مطلوب برسد.
تست طرحواره محرومیت هیجانی
انجام تست طرحواره محرومیت هیجانی از جمله مواردی است که می تواند به شما کمک کند تا خودتان را بسنجید که آیا این تله را دارید یا نه. با انجام این تست 5 سوال 6 گزینه ای از شما پرسیده می شود که بعد از پاسخ می توانید نتیجه را مشاهده کنید.
در بیشتر اوقات من کسی را نداشتم که از من حمایت کند. حرفهایش را با من بزند و عمیقاً نگران اتفاقاتی باشد که برایم میافتد
به طور کلی کسی نبوده که به من عاطفه محبت و صداقت نشان دهد
احساس نمیکنم که برای فرد دیگری شخص خاصی به حساب بیایم
در اغلب اوقات من کسی را نداشتم که واقعا به من گوش دهد. مرا بفهمد یا اینکه احساس ها و و نیازهای واقعی مرا درک کند
وقتی که نمی دانستم کاری را چگونه انجام دهم شخص عاقل یا ماهری پیدا نمی کردم که مرا نصیحت و راهنمایی کند
نتیجه گیری طرحواره محرومیت هیجانی
در این مقاله با مفهوم طرحواره محرومیت هیجانی اشنا شدیم؛ از نشانههای این تله تا علت شکلگیری و درمان آن با شما صحبت کردیم. تغییر کار راحتی نیست مخصوصا تغییر طرز فکری که سالهای طولانی در ذهن شما ریشه دوانده است. بنابراین برای رهایی از طرحواره محرومیت هیجانی تغییر باید استمرار و مداومت داشته باشید. اگر احساس میکنید نیاز به مشاوره دارید میتوانید با شمارههای زیر تماس حاصل بفرمایید.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
رابطه تاکسیک چیست؟
در ادامه این مقاله، ما به بررسی ویژگیهای افراد تاکسیک و تأثیر آنها بر روابط میپردازیم. هدف ما ارائه دیدگاهی جامع به شما خوانندگان است تا بتوانید روابط مخرب را شناسایی کرده و راهکارهایی برای مقابله یا خروج از چنین محیطهایی را بیاموزید.
طرحواره شکست چیست و چگونه ایجاد میشود؟
تله ایثار یا طرحواره ایثار چیست و از کجا ریشه می گیرد؟
“با اینکه همیشه سعیام رو میکنم تا خودخواه نباشم و به دیگران کمک کنم اما در نهایت هیچکس قدرم رو نمیدونه.” “احساس میکنم اطرافیانم ازم سواستفاده میکنن، خیلی استرس دارم و همیشه احساس خستگی میکنم.” اینها نمونه جملات یک فرد قربانی طرحواره ایثار است.
اشتباهات دوران آشنایی پیش از ازدواج
دوران آشنایی پیش از ازدواج، دورانی برای آشنایی دو فردی است که قرار است با یکدیگر ازدواج کنند. این دوران، اصول و قاعده و قانون خود را دارد و در صورتی که رعایت نشود باعث آسیب شما میشود.در این مقاله ما به چند مورد از اشتباهات رایجی که در این دوران اتفاق میافتد پرداختیم تا شما با آگاهی از آنها، دچار مشکلات و آسیب نشوید.
طرحواره استحقاق چیست و چگونه به وجود میآید؟
16 نشانه اصلی برای پایان یک رابطه عاطفی
آیا تا به حال سعی کردهاید رابطهتان را هرطور شده نجات دهید؟ از کجا بفهمیم که یک رابطه به پایان خود نزدیک است؟ نشانههای پایان رابطه عاطفی چیست؟
دیدگاهتان را بنویسید