طرحواره خویشتن تحول نیافته/خود گرفتار چیست؟ علت و راه درمان
آیا در اطرافیانتان، فردی را میشناسید که برای کوچکترین کارها به دنبال تایید والدین یا همسرش است؟ کسی که نیازها و خواستههای افراد نزدیک زندگیاش را به نیازهای خود ترجیح میدهد؟ کسی که انگار زندگی مستقلی ندارد و نزدیکانش بیش از حد در زندگی او دخالت میکنند؟ اینها چند مورد از ویژگیهای افرادی با طرحواره خویشتن تحول نیافته خود گرفتار است. احتمالاٌ به این افراد در جامعه صفت “بچه ننه” نسبت داده میشود؛ هرچند لزوماً هرکسی که بچه ننه است طرحواره خویشتن تحول نیافته ندارد.
ما در این مقاله قرار است بیشتر شما را با این طرحواره آشنا کنیم و از نشانههای آن و ریشه شکلگیری این تله ناسازگار تا راههای درمان آن خواهیم گفت.
نشانههای طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟
قبل از اینکه نشانههای طرحواره خویشتن تحول نیافته را برشمریم، یک تعریف اجمالی از این طرحواره خواهیم داشت: افرادی که دارای طرحواره خویشتن تحول نیافته هستند، کاملاً در زندگی شخصی دیگر( معمولاً نزدیکان مانند والدین) حل میشوند، به طوری که برایشان دشوار است بفهمند کجا زندگی دیگران تمام میشود و زندگی خودشان شروع میشود.
در این طرحواره تمرکز فرد منحصراً روی نیازها و احساسات طرف مقابل است و حالات عاطفی و احساسات فرد بستگی به احساسات شخص مقابلش دارد. در صورتی که طرحواره خویشتن تحول نیافته شدید باشد فرد به وجود واقعی خود شک میکند و عزت نفسش به شدت کاهش می باید. در اینجا چند مورد از نشانههای این طرحواره را برای شما آوردهایم:
- فرد برای کوچکترین تصمیمات خود به طرف مقابل و جلب رضایت او نیاز دارد.
- خود را بیش از حد با افراد نزدیک به خود درگیر میکند به طوری که احساسات آنها عمیقاً روی فرد تاثیر میگذارد.
- گاهی اوقات احساس میکند که خود را گم کرده است و با خود فکر میکند واقعاً چه کسی است؟
- فرد متوجه میشود طرف مقابلش کارهای خود را از طریق او انجام میدهد و فرد، زندگی خود را ندارد.
- وابستگی شدید، حساسیت به پسزده شدن یا احساسات شدید منعکس شده از افراد نزدیک از دیگر نشانههای این تله است.
- این افراد به قدری با والدین حد و مرز ندارند که تمام مسائلشان را با والدین در میان میگذارند؛ حتی برخی از آنها در مورد شخصیترین مسائل مانند روابط جنسی خود با والدین صحبت میکنند.
ممکن است طرحواره خویشتن تحول نیافته را با طرحواره وابستگی اشتباه بگیرید؛ درست است که در هر دو طرحواره، وابستگی به نزدیکان وجود دارد اما تفاوت آنها در این است که فرد دارای طرحواره وابستگی هویت مستقل دارد و استقلال فردی دارد ولی برای دوست داشته شدن و تایید گرفتن از دیگران یا ترس از طرد و شک به اعمال خود، دچار وابستگی میشود؛ در حالی که فردی که طرحواره خویشتن تحول نیافته دارد، هویت مستقلی از خود ندارد و به دلیل سردرگمی و آشفتگی روانی به نزدیکان خود وابسته میشود.
از دیگر تفاوتهای خود تحول نیافته و وابستگی میتوان به این موضوع اشاره کرد که افرد دچار طرحواره تحول نیافته معمولا در خانه کار میکند یا نمیکند اما افراد دچار تله وابستگی، زمانی که بیرون میرود با پدر و مادر میرود. فرد خود گرفتار مسافرت نمیرود و علاقهای به استقلال ندارد چون در مورد مستقل شدن از پدر و مادر احساس گناه میکند؛ در صورتی که فرد وابسته مسافرت میرود اما به تنهایی نمیرود و علاقه به مستقل شدن دارد ولی نمیتواند. احتمال اینکه یک فرد هم تله خود تحول نیافته و هم وابستگی را داشته باشد، خیلی زیاد است.
ریشههای تحولی در تله خویشتن تحول نیافته
علت به وجود آمدن طرحواره خویشتن تحول نیافته را میتوان در سبک فرزندپروری والدین یافت. معمولاً این طرحواره با والدین دارای اختلال خودشیفته در ارتباط است. والدینی که مانع از مطرح کردن نیازها و احساسات کودک میشوند یا احساسات و نیازهای کودک را به بازی گرفتهاند، باعث میشوند کودک هویتی را در خود شکل ندهد و با احساس و نیاز والدین هماهنگ شود.
این کودکان همیشه تحت فشار برای برآورده کردن انتظارات والدین بودهاند. آنها در برابر نیازهای والدین خود، احساسات مسئولیت میکنند و اگر پدر و مادر در هر موقعیتی رنج بکشد، فرد احساس گناه یا خودخواهی میکند.
از طرفی دیگر، والدینی که بیش از حد، از کودک و رفتارهایش مراقبت کردهاند به طوری که او دیگر بلد نیست از خود، مراقبت کند باعث شکلگیری طرحواره خود گرفتار میشوند. در واقع کودک را لوس بار آوردهاند و هیچ مسئولیتی را به او ندادهاند؛ بنابراین او احساس استقلال نداشته و توانایی تابآوری در برابر شرایط سخت و دشوار بیرونی را نخواهد داشت.
سبکهای مقابله ای در طرحواره خود تحول نیافته گرفتار
افراد دارای طرحواره با سه شیوه برای کنار آمدن با افکار و شرایط زندگی رفتار میکنند که به آن سبکهای مقابلهای گفته میشود:
اجتناب
فرد برای اینکه به دیگران وابسته نشود و با طرحواره خویشتن تحول نیافته کنار بیاید، از فرصتهایی که به صمیمیت و نزدیکی با افراد منجر میشود، دوری میکند تا دچار آسیب از سمت آنها نشود.
تسلیم
فرد تسلیم طرحواره خود تحول نیافته گرفتار میشود و میپذیرد که به دیگران وابسته بماند و نمیتواند به طور مستقل زندگی کند. بنابراین، او اجازه دخالت و از بین رفتن مرزهای خصوصی خود با دیگران را میدهد.
جبران بیش از حد
در این سبک مقابله، فرد تظاهر میکند که دیگران برایش مهم نیستند؛ در این حالت، او به دیگران هیچ اهمیتی نمیدهد و سعی میکند وابستگی به کسی نداشته باشد.
درمان طرحواره خویشتن تحول نیافته
بهترین راه درمان طرحواره خویشتن تحول نیافته، مراجعه به طرحواره درمانگر و طی کردن جلسات طرحواره درمانی است. طرحواره درمانگر با دانش و تخصص خود در زمینه مربوط به سلامت روان و طرحوارهها، میتواند مشکلات را شناسایی و بررسی کرده و در نهایت آنها را به کمک مراجع درمان کند. درمان طرحواره خویشتن تحول نیافته میتواند تا حدودی مشکل باشد چون هویت فرد درگیر، در هویت والدین یا شخص مهم زندگیاش در هم آمیخته شدهاست؛ از این رو امکان بررسی مشکلات طرحواره را دشوار میکند.
درمانگر در جهت درمان طرحواره خود تحول نیافته گرفتار، بر رابطه درمانی و تجربیات دوران کودکی تمرکز میکند و طرحواره ناسازگاری که در نتیجه تعاملات اولیه با والدین شکل گرفته را به چالش میکشد. معمولا در درمان این طرحواره از تصویرسازی استفاده میشود و درمانگر روی نشان دادن اختلاف نظر افراد با یکدیگر و تفاوتهایشان تمرکز دارد. هنگامی که فرد به این تفاوتها توجه کند میتواند هویت خود را از والدینش جدا کند؛ درمانگر از مراجع میخواهد لیستی از تفاوتهایش با والدین را تهیه کند و در تصویرسازیها خود را شخصیت مستقل بداند. تکنیکهای تجربی روی طرحواره خود تحول نیافته به کرات انجام میشود.
مهارت آموزی برای این دسته از افراد بسیار مهم است؛ مثلا یادگیری مهارتهایی مانند زبان، رانندگی، شنا به این افرد کمک میکند تا نخواهند افراد حامی را در کنار خود داشته باشند و از اینکه تنها شوند نترسند.
طرحواره درمانگر به مراجع کمک میکند تا فرد ارتباط افراطی خود را با شخصی که به او وابسته است، قطع کند و هویت مستقل خود را شکل دهد. با اینکه تغییر طرحوارهها کار دشواری است اما با تلاش و استمرار و انتخاب رواندرمانگر مناسب، بهبودی و زندگی بهینه حاصل میشود. به این منظور میتوانید با مرکز مشاوره طرحواره در ارتباط باشید و نوبنت مشاوره خود را با دکتر فلور خیاطان تنظیم کنید. از این رو از طریق بنر زیر اقدام کنید.
اهداف درمانی یا رهایی از طرحواره خویشتن گرفتار
هدف درمان در طرحواره خویشتن تحول نیافته، کمک به فرد برای بیان عقاید، تمایلات، تصمیمها و استعدادهای طبیعیشان است. همچنین مراجع در طول درمان یاد خواهد گرفت که خویشتن واقعی خود را سرکوب نکند و هویت نماد والدینی که گرفتارش است را کنار بگذارد.
فرد پس از گذراندن جلسات مشاوره از شباهتها و تفاوتهای خود با نماد والدین آگاه میشود و دیگر بر نماد والدین متمرکز نمیشود. در نهایت، آنها خودشان را به عنوان محور زندگی قرار میدهند.
هدف درمان برای آن دسته از افرادی که برای عدم گرفتاری و وابستگی به دیگران، از روابط بین فردی دوری میکنند؛ تشویق این افراد به برقراری ارتباط با دیگران در قالب چارچوب مشخص شده است به طوری که نه گرفتار دیگران شوند و نه از دیگران فاصله بگیرند.
آزمون روانشناسی طرحواره خویشتن تحول نیافته
این آزمون به منظور ارزیابی و شناسایی وجود طرحواره خویشتن تحول نیافته در افراد طراحی شده است. با شرکت در این آزمون، شما میتوانید دریابید که آیا این طرحوارههای خاص در رفتار و تفکر شما نقش دارند یا خیر. این طرحوارهها میتوانند تأثیرات عمیقی بر تصمیمگیریها، روابط اجتماعی و عزت نفس شما داشته باشند.
قادر نیستم از والدینم جدا شوم کاری که هم سن و سالهایم انجام میدهند
من و والدینم تمایل داریم خود را بیش از حد در مشکلات زندگی یکدیگر درگیر کنیم
برای من و والدینم بسیار سخت است که بدون داشتن احساس گناه یا خیانت مسائل جزئی خصوصی خود را از یکدیگر پنهان نگه داریم
اغلب احساس میکنم هویت جداگانهای از والدین و همسر ندارم
اغلب احساس میکنم انگار والدینم در من زندگی میکنند من نمیتوانم یک زندگی جداگانهای برای خودم داشته باشم
نتیجه گیری طرحواره خویشتن تحول نیافته/خود گرفتار
طرحواره خویشتن تحول نیافته/خود گرفتار در خانوادههایی شکل میگیرد که مرزبندیهای روشن و مشخصی بین اعضای خانواده به ویژه بین والدین و فرزندان وجود ندارد. با این که پیوندهای خانوادگی یکی از نشانههای عملکرد خوب خانواده است، با این حال، نزدیکی بیش از حد والدین و فرزندان به طوری که مانع رشد استقلال و هویت اعضای خانواده شود باعث شکلگیری طرحوارهی خود تحول نیافته و گرفتار میشود.
بهترین روش درمان تله خود تحول نیافته، مراجعه به طرحواره درمانگر است. اگر احساس میکنید خود یا یکی از عزیزانتان درگیر این طرحواره هستید، میتوانید جهت ارتباط با مشاوران با شمارههای زیر در تماس باشید.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
طرحواره نقص و شرم چیست؟ نشانههای تله نقص و شرم
آیا همیشه چهره خود را پنهان میکنید تا مبادا کسی درباره آن قضاوت کند؟ آیا در اکثر مواقع به علت ترس از تحقیر شدن، حرف خود را میخورید و کامل بیان نمیکنید؟
ذهنیت طرحوارهای چیست و چگونه درمان میشود؟
افراد متفاوت، با توجه به شناخت و ارزیابی خودشان از خود، دیگران و دنیا، به موقعیتها پاسخهای متفاوتی میدهند. این شناخت و ارزیابی، به طرحوارهها یا ذهنیت طرحوارهای ما بستگی دارد.
طرحواره شکست چیست و چگونه ایجاد میشود؟
طرحواره وابستگی و بیکفایتی چیست؟راههای رهایی از تله وابستگی
طرحواره وابستگی بیکفایتی، تله ناسازگاری است که باعث میشود فرد نتواند به طور مستقل تصمیمگیری کند و برخی فعالیتهای روزمره را به تنهایی انجام دهد. این عدم استقلال و حس بیکفایتی سبب وابستگی بیش از حد به دیگران میشود.
طرحواره رهاشدگی چیست و چگونه با آن مقابله کنیم؟
آیا فردی را سراغ دارید که در برقراری رابطه جدی و عاطفی با دیگران ناتوان است چون دچار یک حس بیاعتمادی نسبت به افرادی هستند که با آنها رابطه دارند؟ یا کسی که تحت هر شرایط میخواهد در رابطه باشد چون طاقت تنهایی را ندارد؟ هر دوی این حالت ممکن است نشانههایی از یک تله یا طرحواره باشد؛ طرحواره رهاشدگی.
تله ایثار یا طرحواره ایثار چیست و از کجا ریشه می گیرد؟
“با اینکه همیشه سعیام رو میکنم تا خودخواه نباشم و به دیگران کمک کنم اما در نهایت هیچکس قدرم رو نمیدونه.” “احساس میکنم اطرافیانم ازم سواستفاده میکنن، خیلی استرس دارم و همیشه احساس خستگی میکنم.” اینها نمونه جملات یک فرد قربانی طرحواره ایثار است.
دیدگاهتان را بنویسید