طرحواره معیارهای سرسختانه و عیبجویی افراطی چیست؟
آیا شما از آن دسته افراد کمالگرایی هستید که برای رسیدن به جایگاه خاصی در تحصیل و کار، خود را به شدت تحت فشار میگذارید؟ آیا هیچگاه از هیچ چیز راضی نمیشوید و نسبت به خودتان و دیگران بیش از حد عیبجویی میکنید؟ آیا در دوران کودکی والدین سختگیرتان دائما از عملکرد شما انتقاد میکردهاند؟ یا ممکن است در تصمیمگیریها تعلل کنید چون فکر میکنید هنوز شرایط، ایدهآل نیست.
مواردی که گفته شد همگی از نشانههای طرحواره معیارهای سرسختانه و عیبجویی افراطی است. این طرحواره یا تله باعث میشود شخص استرس زیادی را متحمل شود، نتواند کارهایش را به درستی جلو ببرد و حتی به مرحله درماندگی برسد. ما در این مقاله به موشکافی این طرحواره از ریشههای شکلگیری این طرحواره گرفته تا درمان آن خواهیم پرداخت، با ما همراه باشید.
نشانههای طرحواره معیارهای سرسختانه و عیبجویی افراطی
این طرحواره همچون طرحوارههای دیگر با علائم و نشانههایی شناخته میشود، اگر چند مورد از نشانههای زیر را دارید احتمال اینکه درگیر این تله باشید زیاد است :
- شما بین کار و تفریح تعادلی برقرار نمیکنید و تحت فشار هستید و بهخاطر پرمشغلگی و شلوغ بودن کار، استرس دائمی دارید.
- تمام زمان خود را صرف رسیدن به معیارهای عالی و بینقص خود کردهاید، به طوری که روابطتان را با دیگران دچار اختلال شده است.
- معمولاً مشکلات جسمی دائمی دارید؛ به علت استرس همیشگی ممکن است دچار دچار سندروم روده تحریکپذیر،دلدرد، یبوستهای شدید، سرطان روده، سردردهای میگرنی یا سائیدگی مفاصل بهخاطر کار زیاد، باشید.
- خیلی کم از موفقیتهای خود لذت میبرید چون دائماً در حال تلاش و تکاپو برای رسیدن به هدفهای بعدی خود هستید.
- از آنجایی که بیشتر زمان شما صرف برنامهریزی و عمل کردن در یک چارچوب منظم میشود، زمانی برای خلاقیت و ایدهپردازی ندارید.
- معیارهای سرسختانه کارهای زیادی برای شما تراشیده به همین دلیل کارهای نصفه و نیمه زیادی دارید، دچار سردرگمی شدهاید و سعی میکنید از آنها فرار کنید.
- چون اکثر افراد و شرایط اطراف شما مطابق با معیارهای شما نیستند، عصبانی هستید.
- به اطرافیانتان احساس بیکفایتی و استرس منتقل میکنید، چون مطابق با معیارهای سرسختانه شما نیستند.
- دچار کمخوابی، مشکلات پوست و ریزش مو شدهاید.
ویژگی افراد دارای طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی
افراد دارای طرحواره یا تله معیارهای سرسختانه برخلاف طرحواره پذیرشجویی/جلبتوجه کارها و تلاششان را برای جلب توجه دیگران انجام نمیدهند بلکه واقعا معتقدند این معیارها باید انجام شود. بنابراین اگر کسی کارهای آنان را نبیند و تایید نکند باز هم کار خود را انجام میدهند تا به معیارهای درونی خود برسند. چنین افرادی معمولا تفکر همه یا هیچ را دارند یعنی باور دارند که یا به طور دقیق و کامل به معیارهای خود میرسند یا شکست میخورند.
از دیگر ویژگیهای این افراد، توجه زیاد به جزئیات است و معمولاً عملکرد خود را نسبت به هنجار(کار نرمال) کمتر برآورد میکنند. از نظر خودشان، معیارهایشان به هیچوجه بلندپروازانه نیست و کاملا معیارهای طبیعی هستند. اغلب این افراد در اکثر حوزههای زندگی مثل معیارهای فرهنگی، مذهبی یا اخلاقی، تفکرات و قواعد متعصبانه و غیرقابل انعطافی دارند. ممکن است در تصمیمگیریها بسیار تعلل کنند چون تصور میکنند شرایط ایدهآل هنوز فراهم نشده است.
این طرحواره بر پایه طرحوارههای محرومیت هیجانی و نقص بنا میشود. امکان موفق شدن افراد دارای تله معیارهای سرسختانه وجود دارد. با این حال اگر زیربنای طرحوارهای آنها نقص و شرم باشد تبدیل به فرد موفق مضطرب میشوند و اگر زیربنای تله محرومیت هیجانی داشته باشند فرد موفق اما افسرده خواهند بود.
معمولاً این افراد، زندگی نزیسته دارند و از آنجایی که معتاد به کار هستند هیچ فرقی با معتادان الکل ندارند. در واقع برای ذهن انسان قابل تشخیص نیست که رفتارهایی که فرد انجام میدهد به کار مربوط است یا به الکل؛ ذهن در هر دو از یک مکانیسم استفاده میکند.
در ذهنیتها قبلاً گفته بودیم که ذهنیت خود آرامبخش بیتفاوت، چه در یک فرد معتاد به الکل و چه در معتاد به کار، به نوعی در تلاش است از مشکلات هیجانی، به خصوص دردهای دوران کودکی و هیجانی اش فاصله بگیرد؛ سرپوشی بر آنها بگذارد و خودش رابا اجتناب از واقعیت بیحس کند. عموماً در این افراد کودک شاد یا بسیار تحت فشار است یا کودک شادی ندارند و به آن رسیدگی نشده است.
ریشههای تحولی در تله ی معیارهای سختگیرانه
علت به وجود آمدن طرحواره ملاک های سختگیرانه را باید در دوران کودکی جستوجو کرد. از دلایل شکلگیری این طرحواره میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- والدین فرد، در کودکی به او عشق مشروط داده اند؛ یعنی فقط زمانهایی که کودک، کار درست مورد نظر والدین را انجام میداده مورد تشویق و حمایت قرار میگرفته است.
- والدین پرتوقع، ملاکهای بلندپروازانهای برای کودک در نظر میگرفتهاند و فقط زمانی خوشحال میشوند که فرزند به آرزوهای بزرگ آنان برسد.
- فرد برای جبران افراطی طرحواره نقص و شرم یا محرومیت هیجانی، رو به ملاکهای سرسختانه آوردهاست.
- گاهی به علت انتقادها و سرزنشهای زیاد دیگران، فرد به ملاکهای سرسختانه رو میآورد.
- در برخی موارد، مسائل ژنتیکی باعث ایجاد این طرحواره میشود، یعنی فرد ژن سختگیری را از پدر یا مادر خود به ارث برده است.
- والدین سرزنشکننده، والدین القا کننده احساس گناه، والدین القا کننده ترس و والدین مقایسه کننده باعث ایجاد این طرحواره میشوند.
تاثیر طرحوارهی معیارهای سختگیرانه در روابط عاطفی
طرحواره معیارهای سختگیرانه باعث میشود فرد جذب افرادی با ویژگیهای به خصوصی شوند، فرد جذب اشخاصی میشود که:
- در کاهش فشارهای زندگی به او کمک کند.
- ممکن است برعکس جذب فردی بینظم و شلخته شود.
- فردی که مانند والدینش، عشق مشروط نسبت به او ابراز کند.
- بسیار موفق، پولدار یا صاحب مقام و منزلت اجتماعی باشد.
- در مواردی این افراد جذب فردی میشوند که آسانگیر و راحت باشد.
- فردی که مثل خودش بسیار دقیق، وسواسی، سختگیر و ایدهآلگرا باشد.
- کسی که به لحاظ مالی و حرفهای از فرد پایینتر باشد تا او بتواند به پارتنر خود فخرفروشی کند.
- فردی که دقیقا مثل خودش عاشق کار و تلاش باشد و بهخاطر مشغله کاری فرصت زیادی برای باهم بودن ندارند.
درمان طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی
کسانی که درگیر تله معیارهای سرسختانه هستند باورها و تجربههای گذشته اشتباهی دارند. در نتیجه برای درمان طرحواره باید لایف استایل خود را تغییر دهند:
اصلاح کردن باورها
اگر باور کسی این باشد که ” من بد هستم مگر کار خوبی انجام دهم” ناخواسته به سمت کمالطلبی کشیده میشود و به خود بسیار سخت میگیرد تا تماماً عالی و کامل باشد. فرد باید روی تلاش و پیشرفت تمرکز کند نه کمال و نتیجه. باید و نبایدهایی که این دسته از افراد برای خود ساختهاند باعث استرس زیادی میشود و آرامش را از آنها میگیرد. فرد باید این باورها را در ذهن خود پرورش دهد:
- در هر شرایطی خودم را دوست دارم حتی اگر کارم را به خوبی انجام ندهم.
- من به تفریح نیاز دارم و باید زمانی را برای تفریحاتم کنار بگذارم.
- با سختگرفتن فقط خودم را اذیت میکنم.
تغییر رفتارها
افراد درگیر تله معیارهای سرسختانه و عیبجویی افراطی باور دارند که همیشه باید به طور کامل و بینقص، کارها را انجام دهند و اگر این چنین نکنند آرام نمیشوند. آنها تصور میکنند که اگر کارشان به طور دقیق انجام نگیرد، نتیجه نمیگیرند و گاهی به خاطر ترس از اینکه نتوانند کاری کامل انجام دهند آن را به تعویق میاندازند.
در این صورت این اشخاص باید عمدا برخی کارها را ناقص انجام دهند تا متوجه شوند ناقص انجام دادن کارها، منجر به شکست نمیشود و مشکلی ایجاد نمیکند. نکته مهم در این باره این است که این رفتار، برای ایجاد تعادل است و قرار نیست شخص، همیشه و همه کارهایش را به این روش انجام دهد. شخص تا جایی میتواند این کار را انجام دهد که باعث تنبلی نشود. همچنین میتوانند بهطور آگاهانه کارهای ناقص دیگران را تشویق کنند.
توجه به کودک درون
کسانی که سختگیر هستند کودک درون خود را رها میکنند و آرامش و تفریح را فدای کار و یادگیری میکنند. یکی از نیازهای اساسی هر انسانی تفریح است و نادیده گرفتن تفریحات و توجه نکردن به کودک درون، مشکلات زیادی را به همراه میآورد. گاهی لازم است افراد از فضای کار و برنامهریزی دور شوند، خود را آرام کنند، به مراقبه بپردازند و تفریح کنند.
هدف از درمان معیارهای سرسختانه چیست؟
هدف اصلی از درمان این طرحواره، ایجاد تعادل بین معیارهای مراجع است. مراجع در جلسات طرحواره درمانی یاد می گیرد کار کمتری انجام دهد و قرار نیست تمام کارهایی که انجام میدهد بینقص باشند. به این صورت بین کار و زندگی تعادل برقرار میشود و او از زندگی لذت خواهد برد.
فرد درگیر طرحواره معیارهای سرسختانه در نهایت متوجه میشود در عین حال که کارهایش را انجام میدهد باید به تفریح نیز بپردازد و نگران نباشد که اگر تفریح کند وقتش هدر خواهد رفت. همچین اگر در کارش عیب و نقصی وجود داشت، زیاد به خود سخت نگیرد و بداند همچنان کارش باارزش است و از خود و دیگران کمتر انتقاد کند.
یک قانون خیلی مهم در سلامت روان هست که باید بین کار، استراحت و تفریح قانون “8-8-8 ” باشد یعنی هر کدام از اینها هشت ساعت در شبانه روز باشد. هرچقدر به این معیار نزدیک باشید، کمالگرایی شما بهبود مییابد.
اگر شما هم احساس میکنید که طرحواره معیارهای سرسختانه و عیبجویی افراطی را دارید و در زندگی خود دائما از خود راضی نمی شوید و به خود سخت میگیرید، میتوانید یک جلسه مشاوره با دکتر فلور خیاطان داشته باشید تا درمورد مشکلتان صحبت کنید. با کلیک بر روی بنر زیر می توانید فرم مشاوره را پر کنید تا کارشناسان کلینیک طرحواره با شما تماس بگیرند.
آزمون روانشناسی طرحواره معیارهای سرسختانه
طرحواره معیارهای سرسختانه میتواند تاثیرات عمیقی بر نحوه تفکر، احساس و رفتار ما داشته باشد. با شرکت در این آزمون، شما فرصتی خواهید داشت تا آگاهی بیشتری نسبت به الگوهای ذهنی خود کسب کنید. لطفاً به هر سوال با دقت پاسخ دهید تا نتایج دقیقتری به دست آورید. نتایج این آزمون میتوانند به شما کمک کنند تا درک بهتری از خود و روابطتان با دیگران به دست آورید.
باید در هر کاری که انجام میدهم بهترین باشم نمیتوانم توقعم را کم کنم
سعی میکنم نهایت تلاش خودم را بکنم اینکه کار تا حدی خوب باشد هیچگاه راضیام نمیکند
باید به تمام مسئولیتهایم عمل کنم
احساس میکنم برای پیشرفت و دستیابی به خواستههای خود همواره تحت فشار هستم
وقتی که کاری را اشتباه انجام میدهم نمیتوانم خود را ببخشم یا برای اشتباهم بهانه تراشی کنم
نتیجهگیری طرحواره معیارهای سرسختانه
طرحواره معیارهای سرسختانه یکی از ۱۸ طرحواره ناسازگار است. افراد دارای این طرحواره، معیارهای سختگیرانه و غیرواقعی را در زندگیشان تعیین میکنند. آنها به دنبال انجام کارها بدون هیچ ضعف و نقصی هستند و برای خود و دیگران انتظارات بسیار بالا دارند. این معیارها به فشار و استرس زیادی منجر میشود. برای درمان طرحواره معیارهای سرسختانه، میتوانید با مرکز مشاوره طرحواره ارتباط بگیرید. مشاوران متخصص ما میتوانند به شما راهکارهای موثری ارائه دهند تا از این طرحواره خلاص شوید.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
تله ایثار یا طرحواره ایثار چیست و از کجا ریشه می گیرد؟
“با اینکه همیشه سعیام رو میکنم تا خودخواه نباشم و به دیگران کمک کنم اما در نهایت هیچکس قدرم رو نمیدونه.” “احساس میکنم اطرافیانم ازم سواستفاده میکنن، خیلی استرس دارم و همیشه احساس خستگی میکنم.” اینها نمونه جملات یک فرد قربانی طرحواره ایثار است.
طرحواره نقص و شرم چیست؟ نشانههای تله نقص و شرم
آیا همیشه چهره خود را پنهان میکنید تا مبادا کسی درباره آن قضاوت کند؟ آیا در اکثر مواقع به علت ترس از تحقیر شدن، حرف خود را میخورید و کامل بیان نمیکنید؟
ذهنیت طرحوارهای چیست و چگونه درمان میشود؟
افراد متفاوت، با توجه به شناخت و ارزیابی خودشان از خود، دیگران و دنیا، به موقعیتها پاسخهای متفاوتی میدهند. این شناخت و ارزیابی، به طرحوارهها یا ذهنیت طرحوارهای ما بستگی دارد.
طرحواره شکست چیست و چگونه ایجاد میشود؟
طرحواره وابستگی و بیکفایتی چیست؟راههای رهایی از تله وابستگی
طرحواره وابستگی بیکفایتی، تله ناسازگاری است که باعث میشود فرد نتواند به طور مستقل تصمیمگیری کند و برخی فعالیتهای روزمره را به تنهایی انجام دهد. این عدم استقلال و حس بیکفایتی سبب وابستگی بیش از حد به دیگران میشود.
طرحواره رهاشدگی چیست و چگونه با آن مقابله کنیم؟
آیا فردی را سراغ دارید که در برقراری رابطه جدی و عاطفی با دیگران ناتوان است چون دچار یک حس بیاعتمادی نسبت به افرادی هستند که با آنها رابطه دارند؟ یا کسی که تحت هر شرایط میخواهد در رابطه باشد چون طاقت تنهایی را ندارد؟ هر دوی این حالت ممکن است نشانههایی از یک تله یا طرحواره باشد؛ طرحواره رهاشدگی.
دیدگاهتان را بنویسید