طرحواره منفی گرایی و بدبینی چیست؟ علت شکلگیری تله منفی گرایی و بدبینی
آیا تا بهحال پیش آمده که خود را در حال شادی و بیخیالی دیدهاید و بلافاصله به این فکر کردهاید که ” این خوشحالی منطقی نیست الان حتماً اتفاق بدی میافتد” ؟ یا انقدر نگران پیامدهای منفی احتمالی بودید که نتوانستید تصمیم بگیرید، شاید هم همیشه تمایل دارید جنبههای منفی مسائل را ببینید و بدترین سناریوها را در ذهن میسازید تا وقتی اتفاق بد افتاد سورپرایز نشوید.
اینها نشانههایی از طرحواره منفی گرایی است. معمولا افراد درگیر این طرحواره همیشه تمایل دارند نیمه خالی لیوان را ببینند و نسبت به همهچیز و همهکس بدبین اند.
این افراد اغلب بر مفاهیم تلخ و ناخوشایند زندگی مانند مرگ، خیانت، درد، جدایی و غیره تاکید دارند. آنها دائماً در انتظار اتفاقات بد هستند و برای جلوگیری از پیشامد بد، در یک وضعیت راکد و بدون پیشرفت باقی میمانند.
در این مقاله از مرکز مشاوره طرحواره قرار است در مورد نشانههای طرحواره یا تله منفیگرایی، ریشههای شکلگیری و درمان آن صحبت کنیم با ما همراه باشید.
نظر دکتر فلور خیاطان درباره طرحواره منفیگرایی و بدبینی
افراد دچار طرحواره منفیگرایی چه ویژگیهایی دارند؟
هر یک از طرحوارهها با ویژگیهای مخصوصی بروز پیدا میکند که نشاندهنده تلههای درونی یک فرد است. در اینجا یک سری از نشانههای بروز طرحواره منفیگرایی را برای شما آوردهایم:
- این افراد همیشه یک ترس درونی و همیشگی دارند و نگران اتفاقاتی هستند که حتی ممکن است در واقعیت هرگز اتفاق نیفتد. مانند ترس از مسخره شدن در جمع، ترس از تصادف، ترس از دست دادن عزیزان و …
- از آنجایی که افراد دارای طرحواره بدبینی همیشه منتظر یک اتفاق بد هستند، معمولاً توانایی تصمیمگیری برای انجام دادن یا ندادن کارها را ندارند و دچار بلاتکلیفی هستند.
- این افراد برنامهریزهای بسیار دقیق و افراطی هستند، آنها اکثراً مشغول برنامهریزی و سبک سنگین کردن برنامهها می باشند، با اینحال نمیتوانند به برنامهها اعتماد کنند چون معتقدند دیر یا زود بدبختیها از راه میرسند. این مسئله باعث میشود به برنامهها عمل نکنند.
- آنها اعتمادبهنفس خیلی کمی دارند. از آنجایی که تمام تمرکزشان بر افکار منفیگرایانه است، نمیتوانند روی قدرت خود تمرکز کنند و از آن استفاده کنند.
افراد با طرحواره منفیگرایی، اغلب خوشحالی بسیار محدود و اندکی دارند، چرا که اعتقاد دارند حتی در بهترین حالت و زمان باز هم امکان رخ دادن اتفاق بد وجود دارد. - همیشه در حال پیگیری حوادث منفی هستند. از این رو زیاد اخبار گوش میدهند و به روزنامه حوادث علاقه زیادی دارند. توجه و تمرکز به اتفاقات و حوادث بد باعث میشود همیشه افکار منفیشان فعال باشد.
- استاد فاجعهسازی هستند. آنها هر اتفاق کوچک و پیشپا افتادهای را فاجعه در نظر میگیرند و فکر میکنند آن اتفاق کوچک تبدیل به فاجعه بزرگ و غیرقابل جبران میشود. در واقع از کاه، کوه میسازند.
تفاوت طرحواره یا تله منفیبینی با تله شکست و آسیب پذیری به خطر و ضرر در این است که افراد دارای تله منفیبینی دست به سیاه و سفید نمیزنند و معتقدند در هرصورت موفق نمیشوند پس کاری انجام نمیدهند. اما در تله شکست فرد دست به کارهایی میززند یا در جاهایی سرمایهگذاری میکند که از قبل مشخص است شکست خواهد خورد؛ در واقع اقدام میکند ولی اقدام او اقدام درستی نیست. در آسیبپذیری به خطر و ضرر، فرد اختملاً دست به اقدام نخواهد زد ولی دلیلش برای اقدام نکردن این است که: امکانات ندارم، پول ندارمو غیره. به طور مثال میگوید من پول ندارم پس سفر نمیروم، در صورتی که پول دارد ولی به خاطر ترس و آسیبپذیری به خطر و ضرر، اقدام نمیکند و دلیلهای غیرواقعی برای اقدام نکردناش ارائه میدهد.
نظر دکتر فلور خیاطان درباره نشانههای طرحواره منفیگرایی و بدبینی
علت به وجود آمدن طرحواره منفیگرایی در افراد
طرحواره منفیگرایی همانند دیگر طرحوارهها ریشه در دوران کودکی دارد. در واقع به علت رفتارها ، بازخوردها و پاسخهایی که فرد در دوران کودکی از اطرافیان و محیط زندگیاش دریافت کرده، این طرحواره به وجود آمده است. از مهمترین علل به وجود آمدن تله منفیگرایی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
فوت والدین
یکی از مهمترین دلایل شکلگیری طرحواره منفیگرایی، فوت و از دست دادن والدین در دوران کودکی است. چنین اتفاقی در دوران کودکی، این پیشفرض را در ذهن کودک به وجود میآورد که زندگی هر لحظه ممکن است به من آسیب بزند و داراییهایم را از من بگیرد.
تجربههای تلخ و آزاردهنده در کودکی
در صورتی که کودک تجربیات تلخ و ناراحتکنندهای را در زندگی تجربه کند و از همان کودکی با تنشهای مختلف و بسیاری دست و پنجه نرم کند، آنگاه احتمال اینکه دچار طرحواره منفی گرایی شود بسیار است. چرا که او این طرز فکر را با خود دارد که همه چیز در زندگی من تلخ و ناراحتکننده است.
عدم برخورداری از توجه و محبت
اگر کودک از سوی دیگران بالاخص والدین توجه و محبتی دریافت نکند، ممکن است دچار بدبینی و افکار منفیگرایانه شود. وقتی کودک از تنها حامیان و نزدیکترین افراد زندگیاش محبت و عشقی نمیگیرد، این فکر در ذهن او شکل میگیرد که هیچکسی به فکر او نیست و دنیا تیره و تار است.
تاکید والدین بر خطرناک بودن جامعه
پدر و مادرهایی که دائماً به کودک میگویند جامعه خیلی خطرناک است و او را از برقراری ارتباط با دیگران منع میکنند، فرزند خود را درگیر طرحواره منفیگرایی میکنند. آنها این طرز فکر را در کودک به وجود آوردهاند که خطر همیشه او را تهدید میکند و دیگران قصد صدمه زدن به او را دارند. این طرز فکر باعث طرحواره بیاعتمادی نیز میشود.
نظر دکتر فلور خیاطان درباره کیسهای دچار به طرحواره منفیگرایی و بدبینی
آسیبهای جدی طرحواره منفیگرایی در زندگی و روابط
طرحواره منفیگرایی در بسیاری از جنبههای زندگی فرد، تاثیر منفی میگذارد؛ مانند جنبه شغلی یا موفقیت و روابط.
طرحواره منفیگرایی جلوی پیشرفت فرد را میگیرد؛ چطور و چگونه؟ به این صورت که فرد با هر قدمی که برای پیشرفت در زندگی برمیدارد، افکار منفی به ذهن او هجوم میآورد، بدترین سناریوها و اتفاقات در ذهن او شکل میگیرد و اجازه اقدام و عمل کردن را از او میگیرد. این فرد نمیتواند قدمی رو به جلو بردارد و زندگیاش راکد میشود و پیشرفتی نمیکند.
احتمال اینکه فرد با تله منفیگرایی هنگام مواجهه با شرایط سخت در محل کار تسلیم شود زیاد است. همچنین او سعی نمیکند از اشتباهات خود در محل کار درس بگیرد. این افراد فقط به دیگران سخت نمیگیرند بلکه به خودشان نیز سخت میگیرند.
ارتباط برقرار کردن با یک فرد بدبین کاری سخت و ملال آور است. افراد بدبین به خصوص آنهایی که بدبینی شدید دارند در اعتماد کردن به دیگران مشکل دارند. آنها بدترین چیزها را در مورد دیگران فرض میکنند، گاهی ممکن است تهمت یا اتهام ناعادلانهای بزنند و برداشت بدبینانهای نسبت به موضوعات داشته باشند.
افراد با طرحواره منفیگرایی تمایلی به برنامهریزی آینده با دیگران ندارند چون معمولاً انتظار دارند اتفاق بدی بیفتد و رابطه آنها خراب شود. اگر با چنین فردی در رابطه باشید امید داشتن به آینده، کاری سخت است. از طرفی ممکن است این افراد احساسات واقعی خود را در طول رابطه نشان ندهند و حتی بروز احساسات دیگران، برایشان خوشایند نباشد.
درمان طرحواره منفیگرایی و بدبینی
با توجه به مطالبی که گفته شد احتمالا تا الان تا حدودی متوجه شدهاید که درگیر طرحواره منفی گرایی هستید یا خیر. البته که بهترین راه برای حل این طرحواره مراجعه به طرحواره درمانگر و به کار گیری متد طرحواره درمانی است. چرا که ممکن است علاوه بر داشتن طرحواره منفیگرایی، دچار افسردگی، دو قطبی و وسواس باشید. با اینحال در اینجا به راهکارهایی اشاره خواهیم کرد که تا حدودی مشکلات ناشی از تله منفیگرایی را کاهش میدهد:
- سعی کنید جنبه مثبت اتفاقات را نیز در نظر بگیرید؛ چون قدرت افکار منفی در ذهن شما زیاد است، بهتر است جنبههای مثبت اتفاقات روزانه را بنویسید، نوشتن تاثیر زیادی بر جریان افکار شما دارد. اگرچه ممکن است اوایل، تمرین سختی برای شما باشد اما به مرور تاثیر مثبت آن را در زندگی خواهید دید. نوشتن شکرگزاری روزانه بسیار مثمر ثمر است.
- در پس هر اتفاقی، حکمتی پنهان شده است؛ هیچ چیز بیحکمت نیست و اتفاقات درسهای ارزشمندی برای شما دارند. مثلا هنگامیکه از یک رابطه ناسالم جدا میشوید، ممکن است ناراحت و نگران شوید ولی در واقع حکمت، آن بوده که شما از یک رابطه سمی رها شوید. همچنین شما درسهای ارزشمندی از آن رابطه یاد گرفتید و میتوانید در رابطه بعدی، با آگاهی بیشتر تصمیم بهتری بگیرید.
- واقع بینانه به پیامدهای تصمیمهایتان نگاه کنید؛ فرد دچار طرحواره منفیگرایی، پیامدهای تصمیماتش را در ذهن خود بزرگنمایی میکند و نگرش منفی نسبت به تصمیماتی که گرفته است دارد. مثلا او فکر میکند با جدا شدن از شریک عاطفی، دیگر کسی عاشق او نخواهد شد، این یک پیامد اغراق شدهاست و لزوما چنین اتفاقی نخواهد افتاد. شما باید سعی کنید تصمیمهایتان را با واقع بینی و دور از بدبینی بررسی کنید.
فردی که دچار تله منفیگرایی است با جملات انگیزشی ” تو میتونی” به روند طبیعی ذهن برنمیگردد. طرحواره درمانگر به بیمار کمک میکند نسبت به آینده دید مثبتی داشته باشد. بنابران اگر احساس میکنید درگیر طرحواره منفی گرایی هستید می توانید با کلیک بر روی بنر زیر وقت مشاوره خود را با دکتر فلور خیاطان تنظیم کنید.
توجه داشته باشید هدف از درمان منفیگرایی، ساختن یک فرد تماماً خوشبین نیست. بلکه در طی طرحواره درمانی بیمار به آهستگی از عمق بدبینی و منفیگرایی خارج شده و سمت نگرش مثبت هدایت میشود. اگر در اطرافیانتان فردی درگیر این طرحواره است به زور مجبور به حضور در جلسات درمان نکنید چون علاوه بر اینکه جواب نمیدهد، او را نسبت به درمان دلسرد میکند.
آزمون روانشناسی طرحواره منفی گرایی
مطالعه طرحواره منفیگرایی میتواند به شما کمک کند تا درک بهتری از دیدگاههای خود داشته باشید. این آزمون به شما امکان میدهد تشخیص دهید که آیا این الگوی فکری را در زندگی خود دارید یا خیر. شناخت وجود چنین طرحوارهای میتواند گام نخست در مسیر بهبود و تغییر باشد. از شما دعوت میکنیم تا با اختصاص چند دقیقه وقت به تکمیل این آزمون، به خودتان فرصتی بدهید تا آگاهی بیشتری نسبت به افکارتان پیدا کنید.
حتی مواقعی که چیزها به خوبی جریان مییابد من احساس میکنم که آنها موقتی بوده و به زودی پایان مییابد
اگر چیز خوبی اتفاق بیفتد از اینکه به دنبال آن احتمال دارد چیز بدی اتفاق بیفتد نگران میشوم
شما نمیتوانید کاملاً در کارها دقت کنید زیرا برخی چیزها تقریباً همیشه اشتباه از آب در میآیند
وقتی کاری میکنم برایم مهم نیست که چقدر سخت است اما نگرانم از لحاظ مالی ورشکست بشوم و همه داراییهایم را از دست بدهم
نگرانم از اینکه تصمیم اشتباهی بگیرم زیرا آن موجب بدبختیم میشود
نتیجهگیری طرحواره منفی گرایی و بدبینی
در مقاطعی از زندگی پیش میآید که نگاهمان به برخی مسائل منفی میشود؛ قطعاً نمیتوان انتظار داشت همیشه مثبتاندیش یا واقعبین بود. حتی گاهی داشتن نگاه منفی به بعضی چیزها باعث رفتار محتاطانه و جلوگیری از خطر میشود. اما اگر بدبینی و نگرش نفی گرایانه، ذهنیت غالب ما باشد، اغلب احساس قربانی بودن می کنیم و بیشتر هیجانهایی که تجربه میکنیم از جنس غم و ناامیدی و درماندگی است.
احتمال اینکه درگیر طرحواره منفی گرایی باشیم زیاد است. منفیگرایی بر تمام وجوه زندگی اثرات منفی میگذارد. بهترین راه درمان منفیگرایی مراجعه به رواندرمانگر است. مرکز مشاوره طرحواره از تشخیص تا بهبودی در کنار شماست. برای رزرو وقت مشاوره میتوانید با شمارههای زیر تماس بگیرید.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
طرحواره نقص و شرم چیست؟ نشانههای تله نقص و شرم
آیا همیشه چهره خود را پنهان میکنید تا مبادا کسی درباره آن قضاوت کند؟ آیا در اکثر مواقع به علت ترس از تحقیر شدن، حرف خود را میخورید و کامل بیان نمیکنید؟
ذهنیت طرحوارهای چیست و چگونه درمان میشود؟
افراد متفاوت، با توجه به شناخت و ارزیابی خودشان از خود، دیگران و دنیا، به موقعیتها پاسخهای متفاوتی میدهند. این شناخت و ارزیابی، به طرحوارهها یا ذهنیت طرحوارهای ما بستگی دارد.
طرحواره شکست چیست و چگونه ایجاد میشود؟
طرحواره وابستگی و بیکفایتی چیست؟راههای رهایی از تله وابستگی
طرحواره وابستگی بیکفایتی، تله ناسازگاری است که باعث میشود فرد نتواند به طور مستقل تصمیمگیری کند و برخی فعالیتهای روزمره را به تنهایی انجام دهد. این عدم استقلال و حس بیکفایتی سبب وابستگی بیش از حد به دیگران میشود.
طرحواره رهاشدگی چیست و چگونه با آن مقابله کنیم؟
آیا فردی را سراغ دارید که در برقراری رابطه جدی و عاطفی با دیگران ناتوان است چون دچار یک حس بیاعتمادی نسبت به افرادی هستند که با آنها رابطه دارند؟ یا کسی که تحت هر شرایط میخواهد در رابطه باشد چون طاقت تنهایی را ندارد؟ هر دوی این حالت ممکن است نشانههایی از یک تله یا طرحواره باشد؛ طرحواره رهاشدگی.
تله ایثار یا طرحواره ایثار چیست و از کجا ریشه می گیرد؟
“با اینکه همیشه سعیام رو میکنم تا خودخواه نباشم و به دیگران کمک کنم اما در نهایت هیچکس قدرم رو نمیدونه.” “احساس میکنم اطرافیانم ازم سواستفاده میکنن، خیلی استرس دارم و همیشه احساس خستگی میکنم.” اینها نمونه جملات یک فرد قربانی طرحواره ایثار است.
دیدگاهتان را بنویسید