طرحواره اطاعت چیست؟ راههای رهایی از تله اطاعت
آیا در زندگی برای رضایت درونی خود تلاش کردهاید یا اینکه بیشتر سعی داشتهاید دیگران را راضی نگه دارید؟ آیا وقتی خواستههای خود را اولویت قرار میدهید، احساس عذاب وجدان دارید؟ آیا به این فکر کردهاید که همیشه فرد مطیع و فرمانبرداری هستید و هرچه دیگران میگویند شما بلافاصله انجام میدهید حتی با اینکه از انجام آن کار متنفرید؟
به هر حال، همه ما در برخی شرایط و موقعیتها مجبور به انجام کاری هستیم که از انجام آن چندان لذت نمیبریم یا بهخاطر دیگران انجام میدهیم. این اتفاق اگر به تعداد دفعات محدود و در شرایط خاص بیفتد نرمال است.
اما اگر این اتفاقات روند همیشگی زندگی شماست و به سبب این رفتار و اتفاقات، تحت فشار درونی و خشم هستید، احتمالا درگیر طرحواره اطاعت هستید. در طرحواره اطاعت شما به طور افراطی برای راضی نگه داشتن دیگران، احساسات و خواستههای خود را زیر پا میگذارید و سرکوب میکنید.
در این مقاله از مرکز مشاوره طرحواره قرار است در مورد طرحواره اطاعت و ریشههای شکلگیری و درمان آن با شما صحبت کنیم. با ما همراه باشید.
نظر دکتر فلور خیاطان درباره طرحواره اطاعت
نشانه های طرحواره اطاعت چیست؟
احتمالاً تا اینجا کنجکاو شدهاید که فرد دارای طرحواره اطاعت چه ویژگی هایی دارد؟ کسانی که در این تله گیر میکنند ویژگیها و نشانههای خاصی دارند. شدت و ضعف این ویژگیهای رفتاری ممکن است در هر فردی و در شرایط مختلف، کم و زیاد شود.
● افراد دارای طرحواره اطاعت، اغلب این تصور را دارند که احساسات آنها برای دیگران اهمیتی ندارد یا ارزش کمی دارد.
● همیشه خشم و ناراحتی خود را به شکل بروز رفتارهای منفعلانه، پرخاشگری، دوری از مهر و محبت یا خشم کنترل نشده بروز میدهند.
● آنها معمولاً با دیگران جرو بحث نمیکنند بلکه کنار میآیند و خواسته دیگران را انجام میدهند. دست به هرکاری میزنند تا اطرافیانشان از آنها راضی باشند.
● توانایی “نه” گفتن به دیگران را ندارند و همیشه سعی میکنند تایید دیگران را به دست بیاورند.
● افراد درگیر تله اطاعت، عموماً عزت نفس پایینی دارند و احساس میکنند لایق هیچ حق و حقوقی نیستند.
● این افراد احساس میکنند در تصمیمگیریها و انتخابهای مهم زندگیشان نقشی نداشتهاند و دیگران نظرات و اعتقاداتشان را به این افراد تحمیل کردهاند.
● آنها همیشه غمخوار و سنگ صبور اطرافیانشان هستند اما کسی را ندارند که به دردودلهایشان گوش دهد. به همین علت، پس از مدتی از دست اطرافیان خود شاکی میشوند و معتقدند در حقشان ظلم میشود.
● از آنجایی که نمیخواهند انسان خودخواهی تلقی شوند، تقریبا هیچ موقع با جرات رفتار نمیکنند.
● کودک آسیبپذیر درون این افراد بسیار آسیب دیده و گاهی نسبت به آدمهای امن زندگیشان لجبازیهایی نشان میدهند ولی در جاهای دیگر به شدت اطاعت میکنند.
● معمولاً جذب افراد سلطهگر، خودشیفته، منتقد، تحقیرگر و حتی اشخاصی با اختلال شخصیت ضد اجتماعی میشوند. چنین افرادی برای فرد درگیر تله اطاعت خطرناک اند.
● عموماً نسل اندر نسل اطاعت و سلطه پذیری را یاد گرفتهاند و پشت آدمهای جراتمند قایم میشوند.
چه عواملی باعث شکل گیری طرحواره اطاعت میشوند؟
در شکلگیری و بروز طرحواره اطاعت، عوامل مختلفی نقش دارند که عمده این عوامل، ریشه در دوران کودکی فرد دارد. از جمله علل ایجاد تله اطاعت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
والدین تنبیهگر
پدر و مادرهای تنبیهگر و پرخاشگر باعث ایجاد تله اطاعت در فرزندان میشوند. زمانی که والدین تنبیه کننده، کودک را به دلیل اینکه کار مورد نظرشان را انجام نداده، تنبیه میکنند؛ کودک یاد میگیرید همیشه باید در خدمت دیگران باشد. این کودک به این باور رشد میکند که برای جلوگیری از تنبیه و مجازات، باید در اطاعت دیگران باشد.
محیط ناسالم
افرادی که در دوران کودکی در محیطهای ناسالم بزرگ شدهاند یعنی محیطی که در آن احساسات، عواطف و نیازهای او بیاهمیت شمرده شدهاند و توجهی به آن نشده است مستعد طرحواره شکست هستند. کودک در چنین محیطهایی یاد میگیرد که نسبت به احساسات خود و بیان آنها بیتفاوت باشد؛ در نتیجه وقتی به بزرگسالی میرسد توانایی ابراز احساسات و هیجانات خود را ندارد.
پدر و مادر بیمسئولیت
والدین بیمسئولیتی که فرزند خود را از سنین کم درگیر مسائل و مشکلات خود میکنند و بار زندگی و مشکلاتش را بر دوش کودک میگذارند؛ باعث میشوند کودک نیازهای خود را ابراز نکند و برطرف کردن نیازهای دیگران را اولویت قرار دهد.
بی مسئولیتی والدین زمینه شکلگیری طرحواره اطاعت در کودکان را ایجاد میکند، چرا که کودک به مرور خواستهها و نیازهای خود را نادیده میگیرد و فکر میکند اگر به دیگران کمک نکند بیمسئولیت است.
سوءاستفاده
برخی از کودکان و بزرگسالان ممکن است به علت تجربه آزار و سوءاستفاده جنسی، جسمی یا عاطفی دچار طرحواره اطاعت شوند. این افراد بهخاطر تجربه تلخی که داشتهاند همیشه از اینکه مجدداً مورد سوءاستفاده قرار بگیرند ترس و واهمه داشته و برای اجتناب از آن، هر کاری میکنند.
تفاوت طرحواره اطاعت و طرحواره ایثار
با اینکه این طرحواره اطلاعت و طرحواره ایثار، در ظاهر و نشانهها شبیه هم هستند؛ اما از یکدیگر قابل تشخیص اند. در طرحواره اطاعت، کانون کنترل بیرونی است یعنی فرد برای اینکه از سمت دیگران آسیب نبیند مجبور به اطاعت کردن است( این در حالی است که از درون دچار خشم پنهان هستند) اما در طرحواره ایثار کانون کنترل درونی است یعنی فرد احساس دوست نداشتنی بودن و نقص خود را( که منشاء درونی دارد) با خدمترسانی به دیگران میپوشاند.
فرد در تله ایثار با ایثار و فداکاری برای دیگران، سرپوشی بر محرومیت هیجانی و نقص خود میگذارد.
فرد درگیر تله اطاعت معتقد است که تحت کنترل دیگران است اما فرد دارای ایثار بر این باور است که حق انتخاب دارد. ریشههای تحولی این دو طرحواره کاملاً متفاوتاند؛ تله اطاعت در نتیجه تعامل با والدین سختگیر و سلطهگر است اما علت ایجاد طرحواره ایثار، والدین ضعیف، درمانده یا بیمار است.
سبک های مقابله ای برای طرحواره اطاعت
زمانی که افراد پاسخ درستی برای نیازهایشان از اطرافیان دریافت نمیکنند یکی از طرحوارههایی که درگیرش هستند فعال میشود. حتی ممکن است افراد بیش از یک طرحواره داشته باشند. با این حال افرادی که دچار طرحواره اطاعت هستند با توجه به ویژگیهای شخصیتی، نتیجهای که از پاسخها گرفته یا شرایط مختلف، با یکی از سه روش زیر پاسخ و واکنش می دهد:
1. تسلیم
معمولاً سبک مقابلهای که افراد دارای تله اطاعت دارند، از نوع تسلیم است. این افراد به شدت مطیع دیگران هستند و نگرانند که مبادا دچار مخمصه و گرفتاری شوند. آنها فکر میکنند در مقابل کسانی که آنها را تهدید میکنند، نمیتوانند هیچکاری انجام دهند و از دست دیگران درمانده اند. متاسفانه قاطعانه باور دارند که نیازها و عواطفشان باید دغدغه ثانویه نسبت به نیازهای دیگران باشد. به طور معمول به مشاغلی گرایش دارند که فداکارانه است و در محیط کار از آنها سوءاستفاده میشود.
2. اجتناب
اجتناب یکی از راههایی است که افراد درگیر طرحواره اطاعت ممکن است از آن استفاده کنند. به این صورت که افراد از انجام کارهایی که برخلاف میل باطنیشان باشد اجتناب میکنند. آنها از موقعیتهایی اجتناب و دوری میکنند که احساس کنند باید نیازها و احساسات دیگران را در اولویت قرار دهند.
3. جبران افراطی
گاهی افرادی که دچار طرحواره اطاعت هستند برای جبران باور اصلی خود رفتاری کاملاٌ مخالف با باور خود بروز میدهند. در این روش مقابله با طرحواره اطاعت، فرد به جای اینکه در برابر خواستههای دیگران مطیع باشد، برعکس در برابر درخواست کمک دیگران ، بلافاصله “نه” میگوید. معمولاً جبران افراطی پس از یک دوره خشم برانگیخته شده در نتیجه تسلیم شدنهای مکرر در برابر درخواست دیگران اتفاق میافتد.
هدف از درمان طرحواره اطاعت
هدف از درمان طرحواره اطاعت، ایجاد این نگرش در افراد است که حق دارند نیازها و احساساتشان را بیان کنند. بهترین راه برای بیان نیازها و احساسات، این است که به محض وقوع نیاز و احساس، آن را به شیوهای درست ابراز کنند و نه اینکه منتظر فرصتی در آینده باشند یا اینکه اصلاً آنها را بیان نکنند.
هرچقدر فرد درگیر تله اطاعت بتواند عقاید خود را بهتر ابراز کند، بهتر میتواند احساسات و نیازهای خود را بروز دهد. این افراد باید متوجه این مسئله باشند که زمانی که عقاید خود را بروز میدهند، انسان سالم از آنها انتقام نمیگیرد. افرادی که بابت بیان نیازها و عواطف مراجع(بیمار) از او انتقام میگیرند، افراد مناسبی برای برقراری ارتباط نیستند و باید از آنها فاصله گرفت.
طرحواره درمانگر طی جلسات طرحواره درمانی این افراد را به برقراری ارتباط با کسانی که به آنها اجازه ابراز نیازها و احساسات میدهند، تشویق میکنند. همچنین به این افراد توصیه میکنند از رابطه با اشخاصی که نیازها و عواطف آنها را نادیده میگیرند اجتناب کنند. اگر احساس می کنید که شما هم تله اطاعت دارید و برای حل این مشکل نیاز به مشاوره دارید، می توانیم زمان مشاوره خود را با دکتر فلور خیاطان ست کنید.
رهایی از طرحواره اطاعت
افراد دارای طرحواره اطاعت به قدری از تله خود آسیب میبینند که در نهایت به دنبال راهکاری برای رفع مشکلاتشان برمیآیند؛ چون به شدت با خشم پنهان، اختلالات جسمانی یا حتی مشکلات پوستی و ریزش مو دست و پنجه نرم میکنند. فرد با مراجعه به طرحواره درمانگر میتواند ریشهها و علل شکلگیری اطاعت را بیابد. درمانگر این فرد را از تله اطاعت و اینکه چقدر مطیع هستند آگاه میکند.
به سبب اینکه این افراد عصبانیت خود را به صورت پرخاش منفعلانه( طعنه، تعلل، یکدندگی، ترش رویی یا انجام ندادن عمدی کارها) نشان میدهند، در طی درمان یاد میگیرند عصبانیتشان را به طور مستقیم و مناسب ابراز کنند. طی تصویرسازی، اتفاقات و آسیبهایی که باعث شده مراجع دچار تله اطاعت شود، بازسازی میشود. در نهایت فرد متوجه میشود که عدم اطاعت و بیان نظرات برای آنها خطری نخواهد داشت و سلامت روان و جسمی آنها را به همراه خواهد داشت.
آزمون روانشناسی طرحواره اطاعت
این آزمون روانشناسی به منظور بررسی طرحواره اطاعت شما طراحی شده است. طرحوارهها الگوهای ذهنی هستند که نحوه تفکر، حس کردن و رفتار کردن ما را در شرایط مختلف تحت تاثیر قرار میدهند. طرحواره اطاعت به تمایل فرد برای پذیرش و اجرای دستورات یا انتظارات دیگران بدون زیر سوال بردن آنها اشاره دارد. این آزمون شامل 5 سوال است که هر کدام دارای 6 گزینه برای پاسخ دادن میباشند. لطفا به هر سوال با دقت پاسخ دهید تا نتایج دقیقتری کسب کنید. پاسخهای شما به ما کمک میکند تا درک بهتری از تمایلات و واکنشهای شما در موقعیتهای مختلف داشته باشیم.
فکر میکنم اگر کاری را بکنم که دلم میخواهد برای خودم دردسر درست میکنم
در روابطم معمولاً به دیگران اجازه میدهم بالاتر از من باشند
احساس میکنم چارهای ندارم جز اینکه به خواستههای دیگران تن بدهم چون در غیر این صورت مرا ترک میکنند یا در صدد تلافی بر میآیند
همیشه به دیگران اجازه دادم به جای من تصمیم بگیرند در نتیجه من واقعاً نمیدانم چه میخواهم
خیلی برای من مشکل است که از دیگران تقاضا کنم حقوقم را رعایت و احساساتم را درک کنم
نتیجه گیری طرحواره اطلاعت
به علت اینکه طرحواره اطاعت ریشه در احساسات دوران کودکی دارد و احساسات دوران کودکی ریشهدار و قوی هستند؛ طرحواره اطاعت بسیار قدرتمند است. هنگامی که این طرحواره فعال میشود؛ فرد احساساتی نظیر ترس، اضطراب و خشم را تجربه میکند و برای مقابله با این احساسات منفی به سمت اطاعت از دیگران میرود. برای رهایی از این تله قدرتمند، بهتر است به یک طرحواره درمانگر مراجعه کنید یا از طریق شماره های زیر با مشاوران مرکز مشاوره طرحواره در ارتباط باشید.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
طرحواره نقص و شرم چیست؟ نشانههای تله نقص و شرم
آیا همیشه چهره خود را پنهان میکنید تا مبادا کسی درباره آن قضاوت کند؟ آیا در اکثر مواقع به علت ترس از تحقیر شدن، حرف خود را میخورید و کامل بیان نمیکنید؟
ذهنیت طرحوارهای چیست و چگونه درمان میشود؟
افراد متفاوت، با توجه به شناخت و ارزیابی خودشان از خود، دیگران و دنیا، به موقعیتها پاسخهای متفاوتی میدهند. این شناخت و ارزیابی، به طرحوارهها یا ذهنیت طرحوارهای ما بستگی دارد.
طرحواره شکست چیست و چگونه ایجاد میشود؟
طرحواره وابستگی و بیکفایتی چیست؟راههای رهایی از تله وابستگی
طرحواره وابستگی بیکفایتی، تله ناسازگاری است که باعث میشود فرد نتواند به طور مستقل تصمیمگیری کند و برخی فعالیتهای روزمره را به تنهایی انجام دهد. این عدم استقلال و حس بیکفایتی سبب وابستگی بیش از حد به دیگران میشود.
طرحواره رهاشدگی چیست و چگونه با آن مقابله کنیم؟
آیا فردی را سراغ دارید که در برقراری رابطه جدی و عاطفی با دیگران ناتوان است چون دچار یک حس بیاعتمادی نسبت به افرادی هستند که با آنها رابطه دارند؟ یا کسی که تحت هر شرایط میخواهد در رابطه باشد چون طاقت تنهایی را ندارد؟ هر دوی این حالت ممکن است نشانههایی از یک تله یا طرحواره باشد؛ طرحواره رهاشدگی.
تله ایثار یا طرحواره ایثار چیست و از کجا ریشه می گیرد؟
“با اینکه همیشه سعیام رو میکنم تا خودخواه نباشم و به دیگران کمک کنم اما در نهایت هیچکس قدرم رو نمیدونه.” “احساس میکنم اطرافیانم ازم سواستفاده میکنن، خیلی استرس دارم و همیشه احساس خستگی میکنم.” اینها نمونه جملات یک فرد قربانی طرحواره ایثار است.
دیدگاهتان را بنویسید