طرحواره تنبیه چیست؟راههای مقابله با تله تنبیه
مراجعام داخل میآید و روی صندلی مقابلم مینشیند، او با یک لبخند ریز و چهرهای که اصلا ناراحتی در آن دیده نمیشود، میگوید: “من اصلاً تمریناتی که شما دادین رو انجام ندادم.” انگار انتظار داشت او را تنبیه کنم اما من در جواب به او میگویم: ” من تو رو تنبیه نمیکنم.”
بعضی افراد در کودکی به قدری تنبیه شدهاند که باورشان نمیشود انسانهایی وجود دارند که بتوانند خطاهای آنها را ببخشند. این افراد ممکن است کارهایی انجام دهند که دیگران به طور ناخودآگاه، آنها را تنبیه کنند؛ مثلاً وظایفشان را انجام نمیدهند یا کارهایی میکنند تا لج شما را دربیاورند. آنها درگیر طرحواره تنبیه هستند. طرحواره تنبیه با سبکهای مختلفی خود را نشان میدهد. افراد درگیر تله تنبیه معتقدند که “همه افراد( چه خود چه دیگران) باید بهخاطر اشتباهاتشان به سختی مجازات شوند.”
ما در این مقاله از مرکز مشاوره طرحواره، در مورد نشانهها، دلایل ایجاد و درمان طرحواره تنبیه صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
نظر دکتر فلور خیاطان درباره طرحواره تنبیه
نشانههای طرحواره تنبیه چیست؟
- فرد درگیر طرحواره تنبیه رفتار کینهتوزانه دارد؛ او نمیتواند دیگران را ببخشد و تا زمانی که فرد خاطی را مجازات و تنبیه نکند، به آرامش نمیرسد.
- این افراد به شدت اخلاقگرا هستند و وجدان فوقالعاده قوی دارند؛ تاکید آنها بر روی اخلاق به قدری زیاد است که هر گونه تخلف جزئی از اخلاق، پیامدهای وحشتناکی خواهد داشت.
- فرد دارای تله تنبیه، وقتی کسی کاری انجام میدهد، با وسواس تمام جزئیات کار را بررسی میکند تا مبادا اشتباه جزئی از آنها سر بزند.
- معمولاً دیکتاتور هستند؛ برای تمامی کارها و وظایف دستورالعملهای خشک و دقیق و انعطافناپذیر دارد و همه باید از آن پیروی کنند، در صورت اهمالکاری باید مجازات شوند.
- در صورتی که این افراد زورشان به فرد خاطی نرسد از روشهای غیر مستقیم برای آسیب زدن به او استفاده میکنند مثلاً زیرآبش را میزنند، علیه او تیمسازی میکنند و غیره.
- آنها با سرزنش کردن، خود و دیگران را تخریب شخصیتی میکنند و هنگام عصبانیت و ناراحتی، تحقیرها و توهینهای بسیار بدی میکنند.
- عموماً در پذیرفتن خطاها و اشتباهات تصادفی و همدلی با احساسات دیگران مشکل دارند و معتقدند دلیل آوردن برای اشتباهات،صرفاً یک بهانهجویی است.
ریشههای تحولی طرحواره تنبیه
ریشههای تحولی یا دلایل بروز تله تنبیه چیست؟ ریشه تحولی طرحواره تنبیه را همانند دیگر طرحوارهها باید در دوران کودکی جستوجو کرد. والدینی که هنگام بروز اشتباه از سوی کودک با او بدرفتاری میکنند، کمالگرا هستند یا دائماً از او انتقاد میکنند؛ باعث شکلگیری طرحواره تنبیه در او میشوند. معمولا این والدین، فرزندان خود را برای رسیدن به موفقیت، تحت فشار زیاد قرار میدهند و کودک را با تنبیه و سرزنش بزرگ میکنند.
زمانیکه این کودک به یک فرد بالغ تبدیل میشود این تصور را دارد که اگر کسی مرتکب اشتباهی شد، باید مجازات و تنبیه شود در غیر این صورت، مشکلی جدی روی داده است. فرد دارای طرحواره تنبیه، رفتار و گفتار والدین خود را درونی میکند و همیشه یک ندای درونی از آنها میخواهد که کار را درست انجام دهند و در غیر این صورت مجازات خواهند شد.
همچنین طرحواره تنبیه در کودکانی ایجاد میشود که در محیط رشد خود شاهد مناظر خشونتبار بوده یا نقش قربانی را داشتهاند. تجربیات اینچنینی باعث رشد صدای درونی تنبیهکننده کودک میشود. معمولاً طرحواره تنبیه همراه با طرحواره بیاعتمادی در کودک شکل میگیرد و این پیش فرض را در ذهن خود دارند که دیگران بدرفتارند و اگر فرصتی برایشان پیش بیاید از آن سوءاستفاده میکنند.
سبک های مقابله ای طرحواره تنبیه
افراد هنگام فعال شدن طرحواره، از روشهای مختلف تسلیم، اجتناب و جبران افراطی برای رویارویی با طرحواره خود استفاده میکنند:
تسلیم
در این سبک مقابله، افراد تسلیم الگوی فکری طرحواره خود میشوند. وقتی فرد تسلیم الگوی فکری تله تنبیه شود؛ خشم و عصبانیتش را به طور کلامی و فیزیکی نشان میدهد. این فرد نسبت به خود و دیگران رفتار نادرستی دارد؛ سرزنشگر، عصبانی و پرخاشگر است. ممکن است به طور ناخودآگاه به سمت رابطهای کشیده شوند که در آن مورد سرزنش و تحقیر قرار میگیرند.
اجتناب
در سبک مقابله اجتناب، فرد مطمئن است که دیگران به او آسیب خواهند زد؛ به همین خاطر ترجیح میدهد از دیگران دوری کند و تنهایی را بیشتر دوست دارد. فرد درگیر تله تنبیه، آدمهای ایرادگیر و ریزبین و موقعیتهایی که احتمال قضاوت و تحقیر در آن بالاست را به خوبی شناسایی میکند و از آنها دوری میکند.
جبران افراطی
افرادی که از سبک مقابله جبران افراطی در حین فعال شدن تله تنبیه استفاده میکنند؛ در برابر خطاها و اشتباهات دیگران، ظاهراً خوب رفتارمیکنند اما در درون احساس تنش، پرخاش میکنند و سرشار از افکار و احساسات منفی هستند. گاهی میل دارند به خود و دیگران ضربه بزنند اما در صدد جبران افراطی برمیآیند و افکار و احساسات منفی خود را با بخشش و محبت افراطی سرکوب میکنند. این افراد نسبت به مسائل، آسانگیر هستند و سریعاً دیگران را میبخشند اما در درون احساس خشم دارند.
درمان طرحواره تنبیه
طرحوارهدرمانگر، در طی درمان طرحواره تنبیه به مراجع کمک میکند تا روشهای گوناگون فکر و احساس را بررسی کند. او به مراجع نشان میدهد که با تنبیه خود یا دیگران، به نتیجهای نمیرسد بلکه باعث میشود در زندگی، بیشتر احساس ترس را تجربه کند. رواندرمانگر، با بهرهگیری از تکنیکها سعی میکند اعتماد را در فرد درگیر تله تنبیه ایجاد کند تا به این وسیله ترس و اضطراب فرد کاهش یابد. بهترین راه درمان طرحواره تنبیه مراجعه به طرحواره درمانگر است؛ با این حال راهکارهای زیر نیز میتواند برای درمان طرحواره تنبیه سودمند باشد.
- اولین نکته در درمان تله تنبیه، درک این حقیقت است که همه افراد حق دارند اشتباه کنند. این باور اشتباه که همهی آدمها باید بیعیب و نقص باشند و اشتباه نکنند را دور بریزید. اشتباه، همیشه و لزوماً چیز بدی نیست؛ ما به واسطه اشتباهاتمان، درسهای ارزشمند میگیریم و این درسها به پیشرفت ما کمک میکند.
- رفتارهایی که برای تنبیه خود یا دیگران به کار میبرید را شناسایی کنید؛ بررسی کنید چه رفتارهایی برای تنبیه خود یا دیگران به کار میبرید؟ در چه موقعیتهایی آن رفتارها را نشان میدهید؟ هنگام مواجهه با چه خطا و اشتباهی، این رفتارها را انجام میدهید؟ با پاسخ به این سوالات و شناسایی بیشتر خود، تا حدودی به اعمال و رفتار خود واقف خواهید شد. حالا رفتار مناسبی را جایگزین رفتارهای همیشگی خود کنید و سعی کنید تا جایی که میتوانید رفتارهای تنبیهی را انجام ندهید.
- اگر هنوز به خاطر برخی اتفاقات گذشته خود را مقصر میدانید؛ منطقی و واقع بینانه به آن اتفاقات نگاه کنید و فکر کنید که آیا واقعاً شما مقصر بودید؟ شما در دوران کودکی درک درستی از اتفاقات اطرافتان نداشتید فکر میکردید که مقصر خیلی چیزها هستید؛ ولی حالا به فرد بالغی تبدیل شدهاید که میتواند منطقیتر فکر کند. شما باید خود را دوست داشته باشید و از گذشته رها شوید این گام مهمی برای غیر فعال کردن طرحواره تنبیه است.
اگر احساس می کنید که شما هم دچار طرحواره تنبیه هستید می توانید با دکتر فلور خیاطان یک جلسه مشاوره داشته باشید تا اگر مشکلتان حاد بود بتوانید طی جلسات طرحواره درمانی، درمان شوید. کافیست برای رزرو وقت مشاوره بر روی بنر زیر کلیک کنید و زمان مشاوره خود را ست کنید.
هدف از درمان یا رهایی از طرحواره تنبیه چیست؟
هدف از درمان طرحواره تنبیه این است که به فرد ثابت شود هر فردی در زندگی اشتباهات مختلفی را انجام میدهد و این امری کاملاً طبیعی است. درمانگر به فرد کمک میکند تا به این باور برسد که دیگران را به خاطر اشتباهاتشان تنبیه نکند، در مقابل اشتباهات دیگران جبهه نگیرد و خطای دیگران را بزرگنمایی نکند.
فرد دارای طرحواره تنبیه در طی جلسات درمان به این نکته پی میبرد که در اشتباهاتی که انجام داده به طور مطلق مقصر نبوده است. او در فرایند درمان یاد میگیرد که با تشویق دیگران و بخشیدن آنها ارتباط خوبی با دیگران بسازد و آنها را به خاطر اشتباهاتشان تنبیه نکند. همچنین فرد درگیر تله تنبیه متوجه میشود که تنبیه و سرزنش کردن، آنچه که او میخواهد را به فرد نمیدهد و تنها باعث میشود احساس ترس و تنش در او تقویت شود.
آزمون روانشناسی طرحواره تنبیه
طرحواره تنبیه، یکی از مفاهیم کلیدی در روانشناسی، به باورها و احساسات ما در مورد انتظار تنبیه یا انتقاد برای رفتارها یا افکارمان اشاره دارد. این طرحواره میتواند تأثیرات عمیقی بر احساس امنیت، اضطراب و تعاملات فردی ما داشته باشد. اگر میخواهید بفهمید که آیا این طرحواره در زندگی شما فعال است و چگونه میتوانید به مدیریت یا تغییر آن بپردازید، به شما توصیه میکنیم در آزمون روانشناسی ما شرکت کنید. این آزمون طراحی شده است تا به شما کمک کند تا درک بهتری از وجود و تأثیر این طرحواره در زندگی خود داشته باشید.
چنانچه اشتباهی مرتکب شوم سزاوار تنبیه هستم
اگر سختترین تلاش را نکنم باید انتظار از دست دادن سرمایه و وقت هم داشته باشم
اگر شغلم را به درستی انجام ندهم باید از پیامد آن رنج بکشم
وقتی کار اشتباهی انجام میدهم برایم مهم نیست که چرا اشتباه میکنم باید تاوان آن را بپردازم
فرد بدی هستم و سزاوار تنبیه میباشم
نتیجهگیری طرحواره تنبیه
افراد دچار طرحواره تنبیه عموماً والدین تنبیهگر خود را، به عنوان یک ذهنیت درونیسازی کردهاند و به خاطر نقصهایشان، خود را تنبیه میکنند یا دیگران را بهخاطر خطاهایشان سرزنش میکنند. از آنجایی که این طرحواره از دوران کودکی با فرد همراه بوده و بهشدت درونی شده است؛ کنترل آن به تنهایی کار سختی است و افراد به تنهایی نمیتوانند طرحواره خود را درمان کنند. مرکز مشاوره طرحواره از شناسایی طرحواره تا درمان و بهبودی کنار شماست. اگر به اطلاعات یا راهنمایی بیشتری احتیاج دارید با شمارههای زیر تماس بگیرید یا در قسمت نظرات سوال خود را بپرسید.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
طرحواره نقص و شرم چیست؟ نشانههای تله نقص و شرم
آیا همیشه چهره خود را پنهان میکنید تا مبادا کسی درباره آن قضاوت کند؟ آیا در اکثر مواقع به علت ترس از تحقیر شدن، حرف خود را میخورید و کامل بیان نمیکنید؟
ذهنیت طرحوارهای چیست و چگونه درمان میشود؟
افراد متفاوت، با توجه به شناخت و ارزیابی خودشان از خود، دیگران و دنیا، به موقعیتها پاسخهای متفاوتی میدهند. این شناخت و ارزیابی، به طرحوارهها یا ذهنیت طرحوارهای ما بستگی دارد.
طرحواره شکست چیست و چگونه ایجاد میشود؟
طرحواره وابستگی و بیکفایتی چیست؟راههای رهایی از تله وابستگی
طرحواره وابستگی بیکفایتی، تله ناسازگاری است که باعث میشود فرد نتواند به طور مستقل تصمیمگیری کند و برخی فعالیتهای روزمره را به تنهایی انجام دهد. این عدم استقلال و حس بیکفایتی سبب وابستگی بیش از حد به دیگران میشود.
طرحواره رهاشدگی چیست و چگونه با آن مقابله کنیم؟
آیا فردی را سراغ دارید که در برقراری رابطه جدی و عاطفی با دیگران ناتوان است چون دچار یک حس بیاعتمادی نسبت به افرادی هستند که با آنها رابطه دارند؟ یا کسی که تحت هر شرایط میخواهد در رابطه باشد چون طاقت تنهایی را ندارد؟ هر دوی این حالت ممکن است نشانههایی از یک تله یا طرحواره باشد؛ طرحواره رهاشدگی.
تله ایثار یا طرحواره ایثار چیست و از کجا ریشه می گیرد؟
“با اینکه همیشه سعیام رو میکنم تا خودخواه نباشم و به دیگران کمک کنم اما در نهایت هیچکس قدرم رو نمیدونه.” “احساس میکنم اطرافیانم ازم سواستفاده میکنن، خیلی استرس دارم و همیشه احساس خستگی میکنم.” اینها نمونه جملات یک فرد قربانی طرحواره ایثار است.
دیدگاهتان را بنویسید